ایران در طول تاریخ طولانی خود، دو شاهراه ارتباطی بزرگ داشته است. نخستین آنها شاهراه شرقی – غربی است که از خراسان آغاز می‌شود و از طریق آذربایجان به آسیای صغیر و قفقاز راه می‌برد. این شاهراه، حلقه مهمی از جاده معروف ابریشم است. دیگری، شاهراهی است که جنوب و مرکز ایران را به شاهراه شرقی – غربی متصل می‌کند. قزوین از جمله شهرهایی است که در نقطه اتصال این دو شاهراه قرار گرفته و در طول تاریخ، محل ملاقات ایرانیان با یکدیگر و ایرانیان با جهان خارج بوده است.
تاریخ و فرهنگ قزوین، آثار برجای مانده از گذشته و داشته‌های گردشگری این شهر را باید از این منظر بررسی کرد. اینها را سیدمحمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید که خودزاده قزوین است. با این حال، تنها عده اندکی از گردشگران ایرانی مثل او فکر می‌کنند. برای اغلب مردم – خصوصاً تهرانیان – قزوین شهری است که برای رفتن به آذربایجان یا گیلان باید از آن عبور کرد. چیزی شبیه یک منزلگاه بین راهی، نه شهری که خود می‌تواند از مهمترین مقاصد سفر در شمال ایران باشد.
شهر قزوین یکی از بیست شهر استان قزوین و مرکز این استان است. این شهر در فاصله 130 کیلومتری پایتخت قرار گرفته و از طریق بزرگراه و خط آهن از یک سو به تهران و از سوی دیگر به آذربایجان متصل می‌شود. طبق سرشماری سال 1390، جمعیت شهر قزوین بالغ بر 381 هزارنفر است که حدود 32 درصد از جمعیت یک میلیون و 200 هزارنفری استان قزوین را شامل می‌شود. اقتصاد این شهر از قدیم‌الایام مبتنی بر کشاورزی و بازرگانی بوده و در دوره معاصر، بخش صنعت و خدمات نیز از رونق قابل توجهی برخوردار شده‌اند.
چشم اندازها و چالش‌های گردشگری
قزوین دارای زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی نسبتاً خنک است و میانگین دمای سالانه‌اش به 14 درجه سانتیگراد می‌رسد. بدین ترتیب این شهر در مهمترین فصل سفر، یعنی فصل تابستان از آب و هوای مناسبی برخوردار است؛ ضمن آنکه باغستان‌های قزوین به مساحت حدود 2500 هکتار، همچون کمربندی سبز این شهر را فراگرفته و بر لطافت هوایش افزوده‌اند.
از دیدگاه تاریخی، قزوین یکی از کهن‌ترین مراکز استقرار انسانی و شکل‌یابی جوامع بشری در فلات ایران است. این شهر از دوره باستان به علت قرار گرفتن بر سر راه جاده ابریشم از آبادانی قابل توجهی برخوردار بود و در آغازین دهه‌های حکومت صفویان نیز یکچند به پایتختی ایران برگزیده شد. از این‌رو، آثار تاریخی شکوهمند و پرشماری دارد که مهمترین سرمایه آن برای توسعه گردشگری به شمار می‌روند. جدا از دسترسی مناسب جاده‌ای و ریلی، می‌توان گفت قزوین از نظر وجود زیرساخت‌های گردشگری در تنگنای شدید قرار دارد. هرچند طبق آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار کشور، قزوین یکی از 10 مقصد مهم گردشگری ایران از آغاز سال 1394 تاکنون بوده است، اما مناطقی چون الموت و دریاچه اوان، بیش از شهر قزوین در جذب گردشگران موفق بوده‌اند.
به باور «محمدعلی حضرتی‌ها»، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین، ضعف زیرساخت‌ها، خصوصاً کمبود فضاهای اقامتی و پذیرایی، مهمترین مشکل حوزه گردشگری در قزوین است. این مقام مسئول می‌گوید: «فضاهای اقامتی مطلوب برای اقامت مسافران در سطح استان وجود ندارد و ضریب اشغال تخت در فضاهای موجود حدود سه برابر میانگین کشوری است.»
در حال حاضر، شهر قزوین دارای تنها یک هتل 4 ستاره و 2 هتل 2 ستاره است. ظاهراً نزدیکی قزوین به تهران یکی از عواملی است که بر ساخت مراکز اقامتی تأثیر منفی گذاشته است؛ زیرا گردشگرانی که از تهران به این شهر می‌آیند، ترجیح می‌دهند که در پایان روز به شهر خود بازگردند.
از این گذشته، ترافیک شدید در هسته تاریخی شهر قزوین و کمبود چشمگیر پارکینگ (در شرایطی که بسیاری از مردم با خودروی شخصی به این شهر سفر می‌کنند)، موجب خستگی و دلزدگی گردشگران می‌شود.
شهرداری قزوین برای حل معضل ترافیک، اقداماتی همچون خیابان کشی، تعریض معابر و احداث پارکینگ را در دستور کار خود قرار داده است؛ اما پاره‌ای از این اقدامات به شکلی تناقض آمیز، مستلزم تخریب کالبد یا حریم مهمترین آثار تاریخی این شهر هستند و با مخالفت سازمان میراث فرهنگی روبه‌رو شده‌اند. در واقع، تطابق مرکزیت اداری و تجاری شهر قزوین با مرکز تاریخی و گردشگری آن، مشکلاتی را فراهم آورده که حل آن به سادگی و بدون بهره‌گیری از تجربه شهرهای مشابه در جهان، ممکن نیست.
جاذبه‌های گردشگری قزوین
جاذبه‌های گردشگری داخل شهر قزوین به تعدادی است که می‌توان زمانی سه روزه و بیشتر را برای دیدنشان در نظر گرفت، اما در یک برنامه فشرده می‌توان 10 دیدنی برتر این شهر را در یک گردش یک روزه نیز تماشا کرد. در ادامه مهمترین آثار دیدنی قزوین معرفی می‌شوند.
کاخ چهلستون
کاخ و موزه چهلستون مهمترین اثر تاریخی قزوین و یکی از نمادهای این شهر است. این کاخ در زمان شاه تهماسب صفوی که قزوین پایتخت ایران بود، ساخته شد و از نمونه همنام خود در شهر اصفهان چند دهه قدیمی‌تر است. در حال حاضر، این کاخ از آن رو که قزوین از مراکز مهم خوشنویسی ایران بوده، به موزه خوشنویسی تبدیل شده و همه روزه از ساعت 9 تا 18 پذیرای بازدیدکنندگان است. کاخ چهلستون در میدان آزادی (سبزه میدان) قرار دارد.
موزه شهر
موزه شهر در میدان آزادی (سبزه میدان) و در شرق باغ و عمارت چهلستون قرار دارد. در این موزه که به معرفی تاریخ قزوین اختصاص پیدا کرده، آثاری از دوران پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی به نمایش درآمده است. بسیاری از این آثار از حفاری‌های دشت قزوین به دست آمده‌اند. موزه شهر نیز بجز روزهای سوگواری رسمی، همه روزه از ساعت 9 تا 18 به روی گردشگران گشوده است.
بازار قزوین و سرای سعدالسلطنه
بازار قزوین بازاری بزرگ با فضاهای متعدد و معماری بسیار شکوهمند است؛ به گونه‌ای که زیبایی راسته‌ها و سراهای آن، عموم گردشگران را مبهوت می‌سازد. کالبد کنونی این بازار مربوط به دوره صفویه و پس از آن است و بیشتر بناهای فعلی در دوره قاجار ساخته شده‌اند. این بخش‌ها عبارتند از:
سرای سعدالسلطنه، سرای وزیر، سرای حاج رضا، سرای رضوی (سرای شاه)، تیمچه‌‌های روباز و سر پوشیده و راسته قیصریه.
جالب‌ترین بخش بازار کاروانسرای سعدالسلطنه است که لقب بزرگترین مجموعه کاروانسرای درون شهری ایران را یدک می‌کشد و از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار است. این سرا و بازار مجاور آن، یعنی بازار وزیری، در سالیان اخیر به شایستگی مرمت شده‌اند و انتظار می‌رود که در آینده‌ای نزدیک، به قلب گردشگری قزوین تبدیل شوند. مجموعه بازار قزوین در خیابان امام خمینی قرار دارد.
مسجد جامع قزوین
مسجد جامع قزوین روی پایه‌های یک آتشکده پیش از اسلام ساخته شده و بنای اولیه آن احتمالاً مربوط به دوره هارون‌الرشید عباسی است. این مسجد، کلکسیونی از معماری دوره‌های مختلف تاریخی را به نمایش می‌گذارد؛ چندان‌که آثار مهمی از دوره سلجوقی، صفوی و تا حدودی قاجار را در خود جای داده است.
اکنون در شبستان غربی مسجد، موزه سنگ و سفال را برپا کرده‌اند که آثار موجود در آن مشتمل بر انواع سفالینه‌ها، سنگ‌نگاره‌ها، ارسی‌ها، کاشی‌ها و انواع گچبری‌های تاریخی است. مسجد جامع عتیق قزوین در خیابان سپه (شهدا) قرار دارد و هر روز از ساعت 9 تا 18 قابل بازدید است.
مسجدالنبی
مسجدالنبی با 14هزار مترمربع مساحت، از بزرگترین مساجد تاریخی قزوین و یادگاری از دوران فتحعلیشاه قاجار است. این مسجد که گاه مسجد سلطانی نیز خوانده می‌شود، در خیابان امام خمینی، جنب بازار قزوین قرار گرفته و نمازجمعه این شهر در آن برگزار می‌شود. در مسجد در بیشتر ساعات روز باز و محل عبور و مرور رهگذران است.
حمام قجر
حمام قجر از بزرگترین و قدیمی‌ترین حمام‌های قزوین و جایگاه موزه مردم شناسی این شهر است. این حمام برخلاف نام خود، در دوره صفویه، توسط یکی از سرداران شاه عباس ساخته شده و بیش از 400 سال قدمت دارد. در حمام قجر، جلوه‌هایی از تاریخ اجتماعی قزوین را در سه بخش اقوام، آداب و رسوم و مشاغل به نمایش گذاشته‌اند. این حمام در خیابان عبید زاکانی واقع شده و زمان بازدید از آن همه روزه از ساعت 9 تا 30:19 است.
سردر عالی‌قاپو و خیابان سپه
قزوین در دوره شاه تهماسب صفوی، دارای کاخی به نام عالی قاپو بود که اکنون تنها سردر شکوهمند آن باقی مانده است. این سردر رو به خیابان سپه (شهدا) چهره می‌گشاید که خود نخستین خیابان ایران به شمار می‌رود و حدود 500 سال قدمت دارد. این خیابان منبع الهام در ساخت خیابان چهارباغ عباسی در اصفهان بوده است.
حسینیه امینی‌ها
حسینیه امینی‌ها در واقع یک خانه بزرگ تاریخی است که برای انجام مراسم مذهبی بویژه سوگواری محرم مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین علت به حسینیه معروف شده است. این خانه با چند دست حیاط در دوره قاجار ساخته شده و متعلق به یکی از تجار بزرگ قزوین به نام «حاج محمدرضا امینی» بوده است. زیباترین بخش خانه امینی‌ها سه تالار بزرگ و مجلل آن است که با ارسی‌های 9 دهنه و گره چینی شده از هم جدا می‌شوند. در حسینیه امینی‌ها به طور معمول بسته است اما سریدار آن همیشه در را به روی گردشگران می‌گشاید. این حسینیه در خیابان مولوی قرار دارد.
آرامگاه حمدالله مستوفی
این آرامگاه هفت صد ساله با نمای آجری خود، یکی از زیباترین آثار تاریخی قزوین و متعلق به حمدالله مستوفی، مورخ بزرگ ایران در عصر ایلخانان مغول است. آرامگاه در خیابان طالقانی، کوچه مستوفی قرار گرفته و با وجود علاقه‌مندی گردشگران به دیدن آن، درهایش در بیشتر روزهای هفته بسته و موجب نارضایتی گردشگران است.
شاهزاده حسین
شاهزاده حسین فرزند دو ساله امام رضا(ع) بود که گفته می‌شود در خلال سفر تاریخی ایشان از مرو به خراسان در قزوین از دنیا رفت و در همین شهر دفن شد. بنای اصلی بقعه او از آثار دوره صفویه و از حیث معماری بسیار نفیس است. همچنین سر در این امامزاده یکی از نمادهای شهر قزوین به شمار می‌رود. برای دیدن و زیارت بقعه شاهزاده حسین، باید به خیابان جمهوری اسلامی، محله خندقبار رفت.
دروازه تهران و در کوشک
قزوین در دوره‌های مختلف تاریخی مثل اکثر شهرهای کهن ایران برج و بارو و دروازه داشته که از آن میان تنها دو دروازه باقی مانده است. یکی دروازه تهران در جنوب شهر و در کنار میدان تهران قدیم است که باز یکی از نمادهای شهر قزوین به شمار می‌رود و دیگری دروازه در کوشک که به سمت الموت و شکارگاه‌های شمال قزوین باز می‌شده و در انتهای خیابان آزادی (نادری) جای دارد.
آب‌انبارهای قزوین
قزوین دارای آب انبارهای بزرگی است که برخی‌شان مانند آب انبار سردار بزرگ در خیابان راه‌آهن، جزو بزرگترین آب انبارهای ایران قرار می‌گیرند. در ضمن باید از آب‌انبار حاج کاظم در انتهای خیابان تبریز نام برد که شهرتش را مدیون سردر کاشیکاری، طاق رسمی‌بندی و کتیبه سنگی و دو بادگیر خود است. آب انبار مسجد جامع قزوین نیز در نوع خود بسیار دیدنی است. آب انبارهای قزوین در روزهای پنجشنبه و جمعه و نیز تعطیلات رسمی از 9 تا 18 قابل بازدید هستند.
، 
، 
