ضرورت توجه به اقتصاد سایبرمحور در ایران

[saberi]

بی شک در دنیای کنونی فضای مجازی و سایبری به یکی از اهرم‌های قدرت کشورها تبدیل شده است و کسانی‌که در این زمینه سرآمد هستند، در عرصه اقتصادی و تجاری نیز مزیت های بسیاری برای رقابت دارند و به همین دلیل امروزه دولت‌های توسعه یافته، همه تلاش خود را برای ایجاد زیربنای فعالیت‌های اقتصادی عرصه سایبری به کار گرفته‌اند.

طی چند دهه گذشته و مخصوصاً در یک دهه اخیر، توسعه اینترنت و فضای مجازی و همچنین افزایش پهنای باند، زمینه را برای تحقق اقتصاد جهانی و حذف مرزها فراهم کرده است. در این میان، به راحتی می‌توان به موفقیت شرکت‌‎های اینترنتی همانند گوگل و آمازون، اَپل و سایر شرکت‌های بزرگ در بهبود موقعیت اقتصادی آمریکا و درآمدزایی از طریق فضای مجازی پی برد و در همین راستا دولت آمریکا همه تلاش خود را برای رفع مشکلات تاجران در عرصه فضای مجازی به کار گرفته است.

امروزه متخصصان امر معتقدند که دولت‌‎ها برای توسعه تجارت خارجی و فتح بازارهای جهانی باید علاوه بر رفع محدودیت‌های گمرکی و موانع توسعه بازار داخلی، شرایط استفاده از اینترنت ارزان و پرسرعت را برای همگان مخصوصاً فعالان تجاری فراهم نمایند و در این راستا ارتقای امنیت در عرصه سایبری نیز بسیار مورد توجه کارشناسان قرار می‌گیرد. اکنون شرکت‌های موفق در عرصه تجارت جهانی از تغییر رفتار مشتریان و روی آوردن آنها به خریدهای اینترنتی نهایت بهره‌برداری را می‌کنند و دولت را نیز ترغیب به افزایش پهنای باند اینترنت کرده‌اند و این امر ناشی از درک جدیدی است که فعالان اقتصادی از قدرت فضای مجازی دارند.

نگاه متخصصان و سیاستگذاران در کشورهای پیشرفته به اینترنت فاصله بسیاری با این نگاه در کشورهای جهان سوم دارد. در جهان اول سیاستگذاری‌ها به سمتی است که اینترنت به ابزاری برای پیشرفت اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی مبدل شود، اما علی رغم تلاش های انجام شده در چند سال اخیر همچنان فاصله زیادی با اقتصاد اینترنتی وجود دارد. هنوز اقتصاد سایبرمحور راهکاری برای حل مشکلات اقتصادی و درمان بحرانها نیست و این در حالی است که بخشی از تولید ناخالص داخلی کشورهای توسعه یافته را اقتصاد در عرصه دیجیتال تشکیل می دهد؛ چراکه اکنون بالغ بر دو میلیارد نفر از جمعیت زمین به اینترنت دسترسی دارند و طبیعتاً تنظیم برنامه هایی خردمندانه برای اقتصاد در فضای مجازی می‌تواند بخشی از بار رونق اقتصادی و رفع معضلات در کشور را بر دوش بکشد.

با توجه به نکاتی که به عنوان مقدمه بیان شد، پر واضح است که هم سیاستگذاران در عرصه جهانی به سمت توسعه سیستم‌های دیجیتال برای کسب درآمد، توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال رفته‌اند و هم اینکه رفتار شرکت‌های بزرگ جهانی با تغییر رفتار مشتریان و افزایش نگاه آنها به فضای سایبری دگرگون شده است. نکته دیگری که باید بدان اشاره کرد وضعیت نوپای کسب و کارهای اینترنتی در ایران است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد اما مسلماً در دنیای کنونی برای کسب سود و توسعه اقتصادی نمی‌توان فضای سایبری را نادیده گرفت.

لزوم استقبال گرم از اقتصاد سایبری

برای توسعه اقتصادی در فضای مجازی باید با آغوش باز به سراغ اینترنت پر سرعت و همچنین اطلاعات آزاد پایش شده برویم. با توسعه اقتصاد سایبری، هر واحد تجاری کوچک این توان را دارد که با دسترسی به اقتصاد جهانی و توسعه کسب و کار از این طریق، کالاهای تولیدی خود را با کمترین هزینه ممکن به فروش برساند؛ موضوعی که شاید در چند دهه گذشته به ذهن هیچ کسی خطور نمی‌کرد اما امروزه بخشی از منافع اقتصادی کشورها با فضای مجازی گره خورده است.

استفاده از تکنولوژی‌های نوین، منجر به خلق ثروت‌های بسیاری می‌شود و نمونه بارز آن را در کشورهای جنوب شرقی آسیا مشاهده می‌کنیم که چگونه خدمات اینترنتی منجر به خلق ثروت و احیای چرخه تولید شده است. انتظار می رود کشور ایران هم در زمینه تعداد افرادی که از اینترنت استفاده می‌کنند و هم وضعیت پهنای باند، در وضعیت مناسب تری قرار گیرد. در دنیای کنونی، توسعه ارتباطات از طریق فضای مجازی، باعث کاهش محدودیت زمان و مکان شده است و دیگر نمی توان چیزی را از چشمان تیز بین پنهان نمود. اینترنت منجر به ایجاد شرایطی شده است که خدمات دولتی با سهولت بیشتری در اختیار شهروندان قرار گرفته و نیز از گسترش مفاسد اقتصادی، اداری و غیره جلوگیری کند.

حقیقتی به نام اقتصاد سایبری

اقتصاد در عرصه اینترنتی و مجازی موضوعی است که نمی‎توان آن را انکار کرد و اکنون بسیاری از خریدها و کسب و کارها به صورت آنلاین صورت می‌گیرد و همه گزارش‌هایی که نهادهای معتبر همانند بانک جهانی سالانه منتشر می‌کنند حکایت از افزایش سهم سایبر در اقتصاد جهانی دارد. به عنوان مثال براساس گزارش منتشر شده بانک جهانی، اقتصاد مجازی در سال‌های 2009 و 2010 هرکدام حدود 3 میلیارد دلار درآمد داشته است و این بازدهی تجارت در عرصه مجازی، کشورهای مختلفی را مشتاق به ورود به چنین مسیری کرده است. البته اگر در گذشته بخش زیادی از فعالیت مردم در اینترنت صرف سرگرمی و بازی می‌شد اکنون شاهد توسعه بسیار زیاد فعالیت در دنیای مجازی اقتصادی هستیم.

اهمیت امنیت سایبری

نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد اهمیت امنیت در فضای سایبری است. در صورت نبود امنیت و محرمانگی در این عرصه، زمینه برای سوءاستفاده و حتی آسیب به اقتصاد ملی فراهم می‌شود. این موضوع نیز در کسب موقعیت بهتر اقتصادی یا افول آن مؤثر است. بنابر آمارهای معتبر، عدم امنیت کافی در عرصه سایبری، سالانه میلیاردها دلار خسارت برای اقتصاد جهانی در پی دارد بنابراین دولت‌ها و مدیران شرکت‌‎های اقتصادی باید موضوع حملات سایبری را جدی بگیرند.

توسعه پول‌های مجازی

نکته دیگر در عرصه اقتصاد سایبری، توسعه پول‌های مجازی با عناوین مختلف است که به عنوان مثال می‌توان به بیت کوین‌ و بلاک چین و ... اشاره کرد. ظرفیت استفاده از هرکدام از این پول‌ها در تسهیل مبادلات تجاری و کاهش هزینه‎هاست. بیت کوین در چند سال اخیر در بازارهای جهانی، جای خود را باز کرده و به ابزاری تأثیرگذار در مبادلات اقتصادی تبدیل شده است و هر روز شاهد افزایش شرکت‌هایی هستیم که بیت کوین‌ و نظیر آن را می‌پذیرند. بنابراین می‎توان از توسعه پول در فضای مجازی نیز به عنوان ابزار دیگری در توسعه اقتصاد سایبری اشاره کرد.

توسعه استارتاپ‌ها در اقتصاد سایبرمحور

در سال‌های اخیر شاهد افزایش توجه کارآفرینان به استارتاپ‌ها در سطح جهانی و حتی در داخل کشور هستیم. هرچند استارتاپ‌ها در کشور ما نوپا هستند اما اهمیت آنها در اشتغال‌زایی و کسب درآمد باعث شده تا متخصصان حوزه تکنولوژی، درصدد توسعه این بازار جدید باشند و کاملاً اثبات شده است که استارتاپ‌ها نقش تعیین کننده‌ای در آینده اقتصاد جهان دارند و به همین دلیل در سال‌های اخیر استارتاپ‌ها توسعه بسیاری در عرصه جهانی داشته‌اند.

نکته مهمی که باید در مورد استارتاپ‌ها بدان اشاره کرد این است که این رویداد، زمینه را برای حمایت از ایده‌های خلاقانه کارآفرینان جوان فراهم کرده است. استارتاپ‌ها که بخش اعظم فعالیت آنها مبتنی بر فناوری و تکنولوژی  است هنوز در ایران نوپا هستند اما برخی از این کسب و کارها، یک شبه ره صد ساله را طی کرده‌اند و بازدهی اقتصادی نیز داشته‌اند. هرچند استارتاپ‌ها در کشور ما جوان هستند اما باید توجه جدی‌تری به این رویدادها از جانب مسئولان صورت گیرد.

ضرورت توجه به اقتصاد سایبری در ایران

قطعاً تعداد بسیاری از مردم ایران، روزانه بخشی از وقت خود را صرف انجام فعالیت‌های اینترنتی می‌کنند و همین عامل می‌تواند به ابزاری برای توسعه اقتصاد سایبری در ایران، همگام با سایر کشورهای جهان تبدیل شود. کشور ما از جمله کشورهای است که اقتصاد آن وابسته به درآمدهای نفتی می باشد. اقتصاد ایران از معضلات مهمی همانند نرخ بالای تورم و بیکاری و نرخ پائین رشد اقتصادی رنج می‌برد و این مساله نیازمند درمانی اساسی است. امروزه اقتصاد مجازی در بسیاری از کشورهای دنیا، عاملی پیشران و مهم در اقتصاد تلقی می‌شود و حتی می‎توان به این اقتصاد به عنوان عاملی جایگزین برای درآمدهای نفتی نگاه کرد. نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که اقتصادی که برای سال‌ها تحت تحریم‌های بین‌المللی بوده و از این راه آسیب‌های جدی دیده است، قطعاً نیازمند مقاوم‌سازی است و فضای مجازی کشور می‌تواند در نیل به این هدف، ما را یاری کند.

با توجه به نکاتی که بیان شد، توجه به اقتصاد سایبری در کشورمان نیازمند مقدماتی است که از جمله این موارد، توجه جدی به فضای مجازی به عنوان بخشی واقعی و مهم از اقتصاد کشور، توجه به کارکردهای فضای مجازی و توجه به نقش پیشران آن در مقاوم‌سازی اقتصاد و در نظر گرفتن فضای سایبری به عنوان ابزاری برای تولید ثروت است که می‎تواند همپای سایر درآمدهای کشور، در تولید، اشتغال و کسب ثروت مؤثر واقع شود.

سخن پایانی

در این مقاله اشاره شد که فضای مجازی در دنیای کنونی بخشی از اقتصاد جهانی را در اختیار گرفته است و بسیاری از دولت‌ها نیز وادار به حمایت از فعالیت‎های اقتصادی در این عرصه شده‌اند. در کشور ما نیز توجه به اقتصاد سایبری همگام با سایر کشورهای جهان پیش نرفته اما توجه به این عرصه و شبکه ملی اطلاعات می‌تواند در توسعه زیرساخت‌های اقتصاد مجازی و حمایت از کسب و کارهای اینترنتی مؤثر واقع شود.
در کشور ما، سال گذشته با عنوان «اقتصاد مقاومتی: تولید - اشتغال» نامگذاری شده است و قطعاً توجه به اقتصاد سایبری در تحقق این مسئله مؤثر است.

نکته‌ای که باید در پایان بدان اشاره نمود این است که نقش فضای اینترنتی و اقتصاد سایبری در تولید ثروت آنچنان مفصل است که در این مقاله کوتاه نمی گنجد اما پر واضح است که میزان توجه به اینترنت در جهان رو به افزایش است و افزایش کاربران در فضای مجازی دارای مقدماتی است که از جمله این موارد، افزایش پهنای باند و دسترسی آزاد به اطلاعات پایش شده در میان عموم مردم است و در این راستا نقش و حمایت دولتی بسیار تعیین کننده است و دولت می‌تواند از طریق اقداماتی همانند توسعه اینترنت پرسرعت، افزایش امنیت در فضای سایبری، افزایش مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌های دانش بنیان و فعال در حوزه تکنولوژی و همچنین استارتاپ‌ها و اقداماتی از این دست، نقش خود را در توسعه اقتصاد سایبری ایفا نماید.