طرح صنعتی و حقوق داخلی ایران

[comreg]

در رابطه با طرح های صنعتی و ضرورت و همچنین نحوه حمایت از آن در سطح ملی و بین المللی و مقررات متعددی تدوین یافته است که در این مقاله به قوانین ایران می پردازیم :

طرح صنعتی و حقوق داخلی ایران
در نظام داخلی ایران ، سازوکارهای حقوقی متفاوتی برای حمایت از طرح های صنعتی  وجود دارد که صاحب طرح برای استفاده از آن ها در جهت حمایت از طرح خود باید شرایط ماهوی و شکلی خاصی را رعایت کند. 
در ماده 2 قانون حمایت از حقوق مولفان ، منصفان و هنرمندان مصوب 1348، طرح و آثار تزیینی و تجسمی مورد حمایت قرار گرفته است. ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 21 قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان مصوب 1350 نیز نحوه ثبت طرح ها را بیان کرده است. 
در کنوانسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی که جمهوری اسلامی ایران عضویت در آن را پذیرفته است و برحسب ماده 9 قانون مدنی در حکم قانون داخلی است ؛ کشورهای عضو مکلف شده اند که از طرح های صنعتی حمایت کنند. 
در سال 1385 نیز قانون ساماندهی مد و لباس به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. به موجب ماده 4 قانون یاد شده، طرح ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس مبتنی بر نمادهای ایرانی و اسلامی مشمول حمایت قانونی حقوق مولفان و مصنفان و قانون ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی خواهد بود. 
قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 از طرح های صنعتی در قالب نظام خاص حمایت کرده است. 

با توجه به مراتب فوق ذکر نکات ذیل ضروری به نظر می رسد :
1- اگرچه قانون حمایت مولفان ، مصنفان مصوب 1348 در ماده 2 خود، طرح ها را به عنوان آثار مورد حمایت معرفی کرده است و در آیین نامه مربوطه نیز نحوه ثبت طرح ها بیان شده است لیکن عملاَ طرح ها در چارچوب قانون و آیین نامه یادشده مورد ثبت قرار نگرفته اند و طراح ها استقبال چندانی در خصوص مورد نداشته اند. 
2- به موجب مفاد کنوانسیون پاریس، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای آن تکلیف داشته است که از طرح های صنعتی حمایت کند. علیرغم تکلیف فوق و به لحاظ خلاء قانونی عملاَ کشور نتوانسته سازوکار یا سازوکار هایی را برای حمایت همه مصادیق طرح های صنعتی تعریف کند، در نتیجه تعداد زیادی از طرح ها بویژه طرح های کاربردی از شمول حمایت عملاَ خارج بوده اند. 
3- برخی از طرح ها بویژه مدل های صنعتی و اشکال سه بعدی در قالب علامت تجاری در کشور مورد حمایت قرار گرفته اند. 
4- در رابطه با قانون سامان دهی مد و لباس نیز موارد ذیل قابل ذکر به نظر می رسد :
الف- این قانون تلاش دارد که از طرح ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس در دو قالب نظام مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری حمایت به عمل آورد. 
ب- عبارت " قانون ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی " صحیح به نظر نمی رسد و منظور قانونگذار با توجه به زمان تصویب قانون یاد شده، قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1310 است. 
ج- با توجه به قانون مصوب 1310، طرح ها تنها در صورتی که واجد شرایط اختراعات یا علائم تجاری باشند در قالب نظام مالکیت صنعتی قابل حمایت بودند ، بنابراین طیف وسیعی از طرح های کاربردی مشمول حمایت در این قالب نبوده اند. 
د- با توجه به ایرادات فوق عملاَ این قانون نتوانسته از صاحبان طرح ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس حمایت به عمل آورد. 
5- قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری که یک قانون آزمایشی است ، علیرغم ابهامات و اشکالات مترتبه بر آن توانسته است تا حدودی ضمن پر کردن خلاء های قانونی در حوزه حمایت از طرح های صنعتی، از صاحبان طرح های صنعتی حمایت به عمل آورد. 
6- رویه قضایی در حوزه طرح های صنعتی علیرغم اینکه در مقایسه با علامت تجاری و اختراعات از قدمت چندانی برخوردار نیست از غنای نسبی برخوردار و تا حدودی توانسته است ابهامات قانون یاد شده را بویژه در حوزه شرایط ماهوی ثبت طرح های صنعتی برطرف نماید.