هویت مجازی چیست

[elshan]

هویت مجازی چیست و چرا باید به آن اهمیت داد؟

این پرسش مهمی است که روان شناسان سایبر و جامعه شناسان عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطی، در بررسی و کاوش‌هایی بر روی جامعه اطلاعاتی دنیای ما، به آن توجه دارند و می‌کوشند تا پاسخ‌ها و راه حل‌هایی برای معضل هویت مجازی و کارکردهای منفی که بعضاً به همراه دارد، ارائه کنند. هویت مجازی، همان پروفایل شماست که سبب می‌شود تا شخصیت شما در سرزمین مجازی، شکل گرفته و بر اساس شاخص‌های آن، به تعامل با دیگر کاربران روی بیاورید.
این هویت مجازی، ابتدا با شکل گیری یک پروفایل (چه واقعی و چه غیر واقعی) شکل می‌گیرد و سپس، بنیانی برای برقراری ارتباط کاربر، با دنیای مجازی می‌شود. فرقی نمی‌کند در فلان شبکه اجتماعی باشد، یا کل اینترنت را در بر بگیرد. مهمان است که این هویت مجازی، می‌تواند شالوده یک تعامل اینترنتی بعضاً ده‌ها ساله را شکل دهد و در صورتی که با تفکر ناهنجار گونه شکل گرفته باشد، می‌تواند برای دیگر کاربران و حتی خود کاربر، مخرب باشد.
رشد فزاینده جرائم اینترنتی توسط کلاهبرداران و شکل گیری پروفایل‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی، یکی از نشانه‌های آشکار توسعه هویت‌های مجازی جعلی در دنیای امروز است که خطری برای آینده اینترنت محسوب می‌شود. جامعه اطلاعاتی (Information society) امروز روزگار ما، با هویت‌های مجازی ساخته شده است که بعضاً، رفتار تخریب کننده دارند.

 

هویت مجازی شما، می‌تواند در شکل گیری شخصیت و هویت واقعی شما در دنیای واقعی هم تأثیر بگذارد. شما برای یک عمر، نمی‌توانید دو هویت داشته باشید و قطعاً، یک هویت بر هویت دیگر، تأثیر گذار خواهد بود. فردی که در طول روز فرد فرهیخته ای هست، معمولاً به مدت زیادی نمی‌تواند رفتار ناهنجار از خود در سرزمین دیجیتال نشان دهد. مگر آن که با ناهنجاری‌های روانی و رفتاری و روحی، همراه باشد. معمولاً شخصیت واقعی، در شکل گیری هویت مجازی تأثیر گذار است و نقش عامل را ایفا می‌کند.
اما بارها مشاهده شده که افراد فرهیخته و موجه به قول عام در دنیای واقعی، هویت مجازی خود را به گونه ای ساخته و توسعه دادند که در نهایت، سر از زندان و جری‌ام سایبری در آورده است. در دنیا، مؤسسات زیادی و حتی کلینیک‌های مختلفی برای موضوع روان شناسی سایبر (Cyber Psychology) و آموزش و تربیت هویت مجازی کاربران، تأسیس و راه اندازی شده است تا میزان وحشی گری این هویت خطرناک، و بعضاً سرکش، کنترل شود.

در اینترنت، پلیسی وجود ندارد و شما می‌توانید هر حریمی را بر خلاف دنیای واقعی، به راحتی بشکنید و تخریب کنید بدونان که بعضاً شناسایی شوید. اما آن چه مهم هست این است که این هویت، می‌تواند در صورت عدم توجه و مدیریت بهینه، توسعه یافته و در شکل گیری شخصیت واقعی شما نیز مؤثر باشد. این تأثیر گزاری سبب می‌شود که هویت واقعی فرد نیز، تحت تأثیر هویت مجازی سرکش، طغیان گر شده و در اجتماع نیز، رفتارهای ناهنجار که شاید پیش تر از وی مشاهده نمی‌شد، انجام دهد.
باید به هویت مجازی خود در سرزمین دیجیتال بیش تر توجه کنیم. خیلی‌ها، در محیط‌هایی که کاربران زن حضور دارند، یک نوع رفتار دارند، در محیط‌های علمی و ادبی و عمومی، رفتار دیگری از خود در وب بروز می‌دهند. این که چرا کاربران مرد یا زن، در برخورد با کاربران زن یا مرد در محیط شبکه‌های اجتماعی، از ادبیات گفتاری و نوشتاری متفاوتی نسبت به محیط واقعی استفاده می‌کنند، یک موضوع روان شناختی می‌باشد.
 اما کلیت می‌تواند این گونه تفسیر شود که روح غالب هویت مجازی سبب می‌شود تا شما خود را در یک هاله ای از اطمینان تصور کنید و هر آن چه را که در محیط واقعی به آن صراحت توان و امکان بروز ندارید، در محیط مجازی ابراز کنید. این خاصیت محیط های مجازی است که به هر حال، در شل گیری هویت مجازی کاربران تأثیر گذار است.
 
خیلی‌ها، همواره در محیط اینترنت، پشت هویت مجازی خود پنهان می‌شوند.

عامل بنیادین در شکل گیری هویت‌های اجتماعی تعاملات انسانی است. در واقع فرد هنگامی که به تعامل با فرد دیگری می‌پردازد هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می‌کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف می‌شود. ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی دگرگونی بنیادینی را در معاملات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. کاستلز معتقد است از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت می‌گیرد، حوزه فرهنگ که نظام‌هایی از عقاید و رفتارها را شامل می‌شود، با ظهور تکنولوژی جدید دستخوش دگرگونی‌های بنیادین می‌گردد. ورود فناوری‌های ارتباطی، دگرگونی بنیادینی را در ساختار مناسبات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است.
پیآمد این امر شکل گیری نوع جدید از تعاملات انسانی است که ضمن تمایز از الگوهای ارتباطی مرسوم در رسانه‌های ارتباط جمعی عملاً فرصت‌های نوینی را در جهت تجلی خود و هویت، به وجود آورده است. در همین ارتباط بل معتقد است جهان مجازی و امکان برقراری ارتباطات همزمان و بی شمار، منشاء ظهور فرهنگ‌های آنی و به دنبال آن ظهور هویت‌های خلق الساعه شده است که در دوره محدودی شکل می‌گیرد و با ظهور هویت‌های جدید به سرعت از بین می‌روند.

ویژگی‌های ارتباطات الکترونیکی حاکم بر فضای مجازی شرایطی متفاوت از روابط حقیقی و رو در رو را برای کاربران آن فراهم می‌کند. سرعت عمل، ناشناس ماندن و سیال بودن می‌تواند فضای یکسان و مشابهی را فارغ از الزامات ساختی (جنسیتی، طبقاتی، قومی، نژادی و مکانی) فراهم سازد که مستعد تجارب متفاوتی برای کاربران آن است. تعاملات آزمایشی، کنجکاوانه و یا با نیت افزایش ظرفیت شناختی، کاربران اینترنتی را با ذهنیت و گرایش جدیدی تجهیز می‌کند که می‌تواند رفتار و تعاملات آن‌ها در دنیای حقیقی را به چالش کشانده و تغییراتی را هر چند جزئی در میدان عمل اجتماعی آن‌ها فراهم سازد.
فضای مجازی این امکان را فراهم می‌کند تا افراد نیازها، خواسته‌ها و بازاندیشی در هویت خویش را به درجاتی به دنیای حقیقی خود تسری دهد و شرایط تازه ای را برای گفتگو، تفاهم و تعامل در دنیای مجازی و حقیقی فراهم می‌سازد، ذکایی نیز معتقد است ماهیت غیر رو در روی ارتباطات الکترونیکی اینترنتی می‌تواند انگیزهٔ بیشتری را برای کاربران آن در بازی با هویت، رفتارهای آزمایشی و ارائه تصویری غیر واقعی فراهم سازد که ریسک شرمندگی در آن کمتر است.
 
فناوری اطلاعات و ارتباطات در دنیای امروزی، نقش زیادی در شکل گیری اجتماعت و هویت‌های مجازی داشته است. مانوئل کاستلز، استاد ارتباطات، بسیاری از جنبش‌های اجتماعی که در یک دهه اخیر در دنیا راه افتاده است را مدیون هویت‌های مجازی خود ساخته می‌داند که برآیند آن سبب می‌شود تا جنبش‌های اجتماعی اینترنتی مانندان چه در تسخیر وال استریت نیویورک شاهد بودیم، شکل بگیرد. در موج دوم تافلر، یا دنیای پیش از فناوری اطلاعات، اوضاع این گونه نبود.
در جامعه ای که به ارتباطات مبتنی بر صنعت چاپ، تلویزیون و تلفن متکی است، شیوه تولید به گونه ای است که هویت‌ها را به صورت عاقل، سودمند و خود بسنده در می‌آورد. اما در جامعه اطلاعاتی، جامعه ای که ارتباطات الکترونیک سیطره دارد؛ ذهنیت‌ها و هویت‌های ناپایدار، چند لایه و پراکنده ظهور می‌کند. مارک پاستر در «عصر دوم رسانه‌ها» تاکید می کند در دوره جدید که اینترنت و ارتباطات الکترونیک در جامعه سیطره دارد، این داده‌ها و اطلاعات و یا به عبارت دقیق کلمه، این اجتماعات مجازی هستند که هویت افراد را می‌سازند وسایل نوین اطلاعاتی و ارتباطی در اثر تغییراتی که در برداشت‌های بشر امروزی به وجود می‌آورند، هویت‌ها را در وضعیت کاملاً تازه ای قرار می‌دهند که متفاوت و حتی مغایر با گذشته است.

 

هویت در اجتماعات مجازی جامعه اطلاعاتی در مسیر فراملیتی شدن حرکت می‌کند. در واقع ارتباطی که با اتکا به وسایل ارتباطی و اطلاعاتی جدید شکل می‌گیرد، چشم اندازی از فهم و درک جدیدی از ذهنیت را آشکار می‌سازد که در صورت بندی‌های گفتار و عملکرد که به لحاظ تاریخی محسوس‌اند، جان می‌گیرد. این ارتباطات راهگشای نگریستن به انسان به عنوان پدیده ای چند لایه، تغییرپذیر، منفعل و تکه تکه است. پدیده ای که شکل دادن خویش را به گونه ای طراحی می‌کند که با هرگونه تثبیت هویت می‌ستیزد.
جامعه اطلاعاتی مبین هویت بی ثبات، تغییرپذیر و منعطف انسان جدید است. در این جامعه بسا انسان‌هایی که با همسایه‌ها، هم محلی‌ها و همشهری‌ها و حتی هموطنان خود احساس قرابت نداشته ولی با فرد دیگری در اقصا نقاط جهان احساس هویتی یکسان داشته باشند. هویت ملی در جامعه اطلاعاتی به دلیل ظهور اجتماعات مجازی به شدت تهدید می‌شود، اجتماعات مجازی تهدیدی برای اجتماعات واقعی است.
در واقع در اجتماعات مجازی (Virtual Communities) معمولاً افراد حداقل دریک چیز اشتراک دارند و آن علایق و منافعی است که آن‌ها را دور هم جمع می‌کند. این منافع که همان دسترسی به اطلاعات است، هویت آن‌ها را می‌سازند. هویتی که مدام در حال تغییر و ناپایدار است. هویت افراد در اجتماعات مجازی «هویتی دیجیتال» است. دیگر سرزمین، زبان بومی و محلی، کشور، فرهنگ ملی و نژاد، هویت افراد را در اجتماعات مجازی تعیین نمی‌کنند، بلکه منافع مقطعی، محدود، و در حوزه موضوعات مختلف افراد را دور هم جمع می‌کند و هویت آن‌ها را می‌سازد.

فناوری‌های نوین این امکان را فراهم می‌کند تا افراد فضایی شخصی و خصوصی در فضای مجازی برای خود داشته باشند و بدین ترتیب خلوت جدیدی برای خود با بهره گیری از ابزارهای ارتباطی ایجاد کنند. در این فضا پیام‌هایی بدون آگاهی دیگران ردوبدل می‌شود و قرار ملاقات‌هایی تنظیم می‌شود و با بهره گیری از امکانات اینترنت مانند اینستاگرام، واتس آپ، فیس بوک و اتاق‌های گفت و گو شبکه گسترده ای از روابط میان افراد شکل می‌گیرد که غیر قابل کنترل و ناملموس است. این امر به‌تدریج موجبات از هم پاشیدگی شبکه‌های سنتی روابط مانند همسایگی را فراهم می‌کند و هویت‌هایی ماورای جهان واقعی و محیط عینی که افراد در آن زندگی می‌کنند، ایجاد می‌کند.

چند پیشنهاد

1-    اگر هویت مجازی شما با هویت واقعی شما خی فاصله گرفته، سعی کنید به یک روانشناس در میان بگرید
2-    این خاصیت شبکه‌های اجتماعی است که شما را با یک ناهنجاری آشنا و شخصیت واقعی و مجازی شما را بر مبنایان شکل می‌دهد.
3-    همواره در فضای وب، همان رفتاری را از خود بروز دهید که دوست دارید همان رفتار را دیگران با شما بکنند.
4-    هویت مجازی خود را همواره مدیریت و کنترل کنید و بعضاً، آسیب شناسی کنید.
5-    همان نگاه انرژی مثبت محیط واقعی و تاثیرات "قانون جذب و مستند راز" و این مسائل را، در دنیای واقعی و در توسعه هویت مجازی خود نیز در نظر داشته باشید. فکر مثبت، همیشه و همه جا باید مثبت و سازنده باشد.