چند سالی است که تب دیجیتال مارکتینگ، تدریس آن و دوره فروشی در ایران بالا گرفته است. حالا دیگر هر کسی با خواندن چند مقاله خارجی یا داخلی، ادعای استادی این حوزه را دارد.

کلید به دستانی که به شما وعده پول‌دار شدن سریع می‌دهند! کافی است در لینکداین، اینستاگرام و یا هر جای دیگری عبارت دوره آموزش بازاریابی دیجیتال (یا دیجیتال مارکتینگ) را جستجو کنید، آن وقت است که صدها گزینه برای انتخاب پیش روی شما قرار می‌گیرد. در میان این نتایج اگر سوابق این اساتید را جستجو کنید، متوجه می‌شوید تعداد زیادی از آنها در واقع، استادنما هستند! زیرا تا جایی که ما می‌دانیم، استادی از دو راه به دست می‌آید: ۱- از راه تحصیل ۲- از راه تجربه، و بهتر اینکه هر دو گزینه با هم باشند.

با این حال، بسیاری از افرادی که عنوان استاد، مربی، مشاور و … را یدک می‌کشند، نه تنها در این حوزه تحصیل نکرده‌اند بلکه حتی تجربه لازم و مرتبط با آن را هم ندارند. البته معضلات و مشکلات برگزاری دوره‌های آموزشی بازاریابی آنلاین محدود به ایران نیست. حتی در سایت‌های معتبری مانند Coursera و Lynda هم شاهد برگزاری دوره‌هایی با کیفیت نامطلوب هستیم.

اما کسانی که به دنبال آموزش هستند و می‌خواهند با شرکت در دوره‌های بازاریابی دیجیتال دانش و مهارتی در این زمینه کسب کنند چه باید بکنند؟ آیا آموزش و دوره را رها کرده، با جستجو و مطالعه منابع اینترنتی، اطلاعات جمع‌آوری کنند؟

مشخصا خیر! زیرا اگر دورۀ مناسب و مدرس کاربلدی را انتخاب کرده باشید می‌توانید با صرف زمان مناسب، به علم و تجربۀ کسی که سال‌ها در این راه قدم برداشته است، دست یابید که این مهم تنها با مطالعه و بدون تجربه به دست نخواهد آمد. چه در سطح جهانی و چه در ایران حتما نمونه‌های خوبی از دوره‌های بسیار باکیفیت وجود دارد که مخاطبان زیادی از آنها راضی بوده‌اند. ضمن اینکه یکی از مهم‌ترین نقاط مثبت شرکت در دوره‌های آموزشی این است که یک مسیر مطالعاتی یا Road Map به شما می‌دهد که در فضای یادگیری بازاریابی دیجیتال، با توجه به گسترده بودن این فضا، تنوع و تعدد ابزارها داشتن یک مسیر مطالعاتی نقشۀ راه موضوعی بسیار مهم است.

بیایید نشانه‌هایی را بررسی کنیم که با توجه به آنها، بتوانید بهترین دوره‌های دیجیتال مارکتینگ در ایران را تشخیص بدهید و گرفتار بدترین‌ها نشوید و در دام آنها نیفتید، چرا که وقت و هزینه، دو سرمایۀ ارزشمند ما هستند که نباید به هدر بروند.

در اولین گام، کسی که می‌خواهد دوره بازاریابی دیجیتال تدریس کند، باید حداقل چند سالی در فضای کسب و کار از نزدیک حضور داشته باشد. این مدرس چنانچه تنها در دنیای تئوری‌هایی که آموخته است، سیر کند و دارای کسب و کاری در دنیای واقعی نباشد، نمی‌تواند مفاهیم کاربردی و راهگشا بر اساس تجربیات به مخاطبان خود منتقل کند. دنیا پر از کتاب‌های موفقیت و انگیزشی است در حالیکه نویسندگان این کتاب‌ها، خود در شرایط عالی به سر نمی‌برند! همین‌طور فضای آموزش بازاریابی آنلاین پر از اساتیدی است که هرگز نه کسب و کار آنلاینی داشته‌اند و نه در کسب و کار آنلاینی کار کرده‌اند. نهایتا در رزومۀ خود، کلماتی مانند «مشاور» را به کار می‌برند در حالی هیچ تجربه‌ای از «اجرا» ندارند. بنابراین لازم است قبل از شرکت در هر دوره ببینید آیا مدرس، خود، دارای کسب و کار موفقی در فضای دیجیتال هست یا نه. یعنی آیا شغلی به جز آموزش دارد یا خیر؟

آیا هر فرد متخصصی می‌تواند دوره برگزار کند؟ آیا هر فردی که کسب و کاری در فضای دیجیتال دارد می‌تواند دوره بازاریابی دیجیتال برگزار کند؟ باز هم پاسخ، منفی است. علی‌رغم اینکه متخصص بودن و تجربه عملی داشتن، شرط مهمی است، توانایی تدریس و یاد دادن هم به همان اندازه اهمیت دارد. «مهارت تدریس» یکی از مهارت‌های اساسی و کلیدی برای برگزارکنندگان دوره‌های آموزشی است. چنانچه یک متخصص، مهارت یاددادن و تدریس را نداشته باشد، طبیعی است، خروجی دوره‌هایش اثربخش نخواهد بود.

یک مدرس خوب بازاریابی آنلاین، باید علاوه بر تسلط داشتن بر مفاهیمی که قرار است آموزش دهد (چه به صورت تئوری و چه به صورت عملی)، توانایی تدریس موثر را هم داشته باشد. باید بداند آموزش او از کجا شروع و به کجا ختم خواهد شد. باید بتواند آنچه را در ذهن دارد، به شکل مناسب، موثر، مرتب و ساختارمند انتقال بدهد.

بسیاری از دوره‌هایی که برگزار می‌شود، تناسبی با محیط کسب و کار در ایران (چه آنلاین و چه آفلاین) ندارد. زیرا بر اساس آموزه‌های منابع خارجی هستند. بسیاری از برگزارکنندگان دوره‌ها، مطالبی که قرار است در دوره خود تدریس کنند را از سایت‌های انگلیسی زبان خوبی مانند هاب‌اسپات و … گردآوری می‌کنند. طبیعی است که شرکت‌کننده بعد از فراگیری این مباحث، قابلیت پیاده‌سازی آن را در فضای کسب و کار داخلی نداشته باشد و عملا شرکت در آن دوره برای او بدون خروجی خواهد بود. یک مدرس خوب بایستی درک درستی از رفتار مصرف کننده آنلاین ایرانی داشته باشد و مباحثی که ارائه می‌دهد متناسب با محیط کسب و کار داخلی باشد.

در بسیاری از دوره‌هایی که برگزار می‌شود، مدرس در هر حوزه‌ای که تخصص یا بر هر ابزاری که تسلط دارد، همان حوزه یا ابزار را به عنوان راه نجات همۀ کسب و کارها در نظر می‌گیرد و معرفی می‌کند. آنکه تخصص و تجربه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دارد، بازاریابی دیجیتال را در اینستاگرام خلاصه می‌کند و آن که چند روزی در لینکداین حضور داشته، کلید حل مشکلات تمام کسب و کارها را لینکداین معرفی می‌کند. آنکه اندکی سئو آموخته یا تجربه کرده، نسخۀ SEO را برای همه می‌پیچید و آنکه چند ریالی در مارکت‌پلیس‌هایی مانند دیجی کالا یا وب‌سایت‌هایی مانند دیوار و شیپور به دست آورده، این پلت‌فرم‌ها را به عنوان بازاریابی دیجیتال معرفی می‌کند. در حالی که هر کسب و کاری با توجه به رفتار مصرف کننده، سگمنت و رقبا، ممکن است در جاهای مختلفی و با استفاده از ابزارهای مختلفی موفق باشد. به عنوان مثال ممکن است شبکه‌های اجتماعی برای خدمات یا محصول یک کسب و کار نجات دهنده باشد، اما در کسب و کاری دیگر بی اثر باشد و سایت و سئو راه موفقیت آن باشند. انتخاب و استفادۀ هوشمندانه از این ابزارها، یک استراتژی است و در اغلب دوره‌ها آنچه آموزش داده نمی‌شود، همین دید راهبردی به فضای کسب و کار و چگونگی به خدمت گرفتن به موقع ابزارهای دیجیتال برای موفقیت کسب و کار در فضای آنلاین است.

هر دوره‌ای لزوما برای هر نوع کسب و کاری مناسب نیست. ممکن است یک دوره برای راه‌اندازی یک استارتاپ خوب باشد. یا یک دوره به درد ارائه‌دهندگان خدمت بر بستر اینترنت بخورد، یا یک دوره بیشتر روی فروش محصول تمرکز کرده باشد. در توضیحات یک دوره ذکر نمی‌شود که این دوره برای چه کسب و کاری مناسب است.

بسیاری از افراد و حتی موسسات برای فروختن دورۀ خود، نوید ارائه مدارک بین‌المللی یا قابل ترجمه می‌دهند. این در حالی است که در واقعیت هر کاغذی قابل ترجمه است! موضوع مهم این است: این مدرک کجا قرار است ارائه شود؟ آیا آنجا، مدرکی که ارائه می‌شود را معتبر می‌داند؟ مثلا اگر قرار است مهاجرت کنید آیا در کشور مقصد، مدرکی که قرار است به شما ارائه شود مورد پذیرش کسب و کارها یا دانشگاه‌ها هست؟ واقعیت این است که بسیاری از این مدارک در هنگام اپلای کردن و مهاجرت، هیچ گونه ارزش و اعتباری برای شما نخواهند داشت. در همین کسب و کارهای داخلی هم این مدارک، اعتباری ندارند. بنابراین صرفا دریافت یک مدرک که جایی اعتباری ندارد دلیل خوبی برای شرکت در یک دوره نیست. مگر اینکه از قاب کردن مدارک مختلف بر دیوار اتاقتان احساس رضایت می‌کنید.

آنچه یک دورۀ آموزشی بازاریابی دیجیتال را با دوره‌‌های دیگر متمایز می‌کند، خدمات پس از فروش آن است! بسیاری تصور می‌کنند خدمات پس از فروش، فقط برای اتومبیل یا ماشین لباس‌شویی است! در صورتی که بیشترین نیاز به خدمات پس از فروش، در آموزش است. افراد وقتی در  برخی از دوره‌ها که در قالب یک یا چند وبینار، لایو و یا تعدادی ویدئوی ضبط شده هستند، شرکت می‌کنند چنانچه دچار مشکل یا سوالی شوند با عدم پاسخ مدرس به سوالات روبه‌رو می‌شوند. این در حالی است که هر دوره باید دارای خدمات پس از فروش و رفع اشکال باشد و مدرس باید پاسخگوی سوالات باشد.

در بسیاری از دوره‌های دیجیتال مارکتینگ به علت عدم تسلط و تجربه کافی مدرس در حوزه مورد بحث، آموزش‌ها صرفا به صورت تئوری بیان می‌شود. مدرس دیگر کاری با این موضوع ندارد که آیا دانش‌پذیر متوجه مفهوم شد یا نه؟ این در حالی است که بسیاری از مباحث در دیجیتال مارکتینگ عملی هستند و با ارائه تمرین از سوی مدرس و قرار دادن دانش‌پذیر در فضای عملی، به صورت کامل فرا گرفته خواهند شد.

یکی از راه‌های عمیق شدن یادگیری، شبکه‌سازی، تعامل و به اشتراک‌گذاری تجربیات شرکت‌کنندگان یک دوره آموزشی است. بسیاری از دوره‌های بی کیفیت، از شبکه‌سازی و فراهم کردن بستری برای تعامل و ارتباط شرکت‌کنندگان خودداری می‌کنند چرا که می‌دانند به دلیل کیفیت پایین محتوای آموزشی، در صورت فراهم کردن بستری برای تعامل شرکت‌کنندگان، صدای اعتراضات بلند می‌شود. یکی از راه‌های تشخیص دوره‌های خوب از بد، بررسی وجود بستر تعامل و شبکه‌سازی برای شرکت‌کنندگان در دوره است.

یکی دیگر از راه‌های تشخیص یک دورۀ آموزشی خوب از بد، بررسی خروجی‌ها است. در یک بررسی از دوره‌های آموزشی مشخص شد که فارغ از کیفیت و سطح دوره، معمولا حدود ۳۰ درصد از شرکت‌کنندگان ابراز رضایت و ۳۰ درصد از شرکت‌کنندگان ابراز نارضایتی می‌کنند و حدود ۴۰ درصد هم حد وسط رضایت را انتخاب می‌کنند. اگر مباحث عمیق، پیشرفته، فنی و تکنیکال باشد، عده‌ای راضی و عده‌ای ناراضی خواهند بود و اگر موضوعات مطرح شده، سطحی و پیش پا افتاده باشد هم باز عده‌ای از شرکت‌کنندگان هستند که از آن راضی باشند. در نهایت، آنچه یک دورۀ آموزشی را متمایز می‌کند، خروجی‌های آن است. بررسی کردن اینکه قبل از شما چه کسانی در این دوره شرکت کرده‌اند و الان در چه جایگاهی و مشغول چه کاری هستند هم یکی از روش‌های بررسی کیفیت دوره آموزشی بازاریابی دیجیتال است.

در فضای بازاریابی آنلاین هر روز ابزارهای جدیدی مطرح می‌شوند، ابزارها تغییر می‌کنند، روش استفاده از ابزارها تغییر می‌کند یا امکانات جدیدی به ابزارها اضافه می‌شود. در یک دوره بازاریابی دیجیتال، به‌روزرسانی محتوای آموزشی یکی از موضوعات بسیار مهم است. یک دوره دیجیتال مارکتینگ خوب، باید محتوایی به‌روز داشته باشد و متناسب با تغییراتی که در فضای دیجیتال شاهد آن هستیم، به‌روز شود.

در یک دوره دیجیتال مارکتینگ خوب، سوالاتی که برای شرکت‌کنندگان در کسب و کارهایشان پیش می‌آید باید پاسخ داده شود. معدودی از دوره‌های بازاریابی دیجیتال مانند دوره آنلاین بازاریابی دیجیتال چنین امکانی را فراهم کرده‌اند و در جلسات هفتگی، کسب و کارهای شرکت‌کنندگان بررسی می‌شود.

پیدا کردن یک دورۀ آنلاین بازاریابی دیجیتال خوب، کار ساده‌ای نیست. ضمن این که یادگیری بازاریابی دیجیتال یک فرآیند کوتاه‌مدت هم نیست. نیاز به تمرین و پشتکار دارد. انتخاب یک دوره آنلاین دیجیتال مارکتینگ کاربردی که به شما در این مسیر پر پیچ و خم و دشوار کمک کند، با در نظر گرفتن نکاتی که در این مطلب به آنها اشاره شد، کار چندان دشواری نخواهد بود.