دوره آزمایشی قبل از استخدام، معمولا آخرین مرحله از فرآیند استخدامی است که با رعایت برخی نکات، پله‌ی آخر در دسترسی به شغل خواهد بود.

تصور کنید که برای یک موقعیت شغلی در شرکتی درخواست داده‌اید. پس از بررسی رزومه، چند جلسه مصاحبه‌ی فنی و عمومی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اید. در مرحله‌ی آخر تنها منتظر خبر خوشحال‌کننده‌ی کارفرما هستید و شغل جدید را در دسترس‌تر از همیشه می‌بینید. اما ناگهان مانع جدیدی بر سر شما سبز می‌شود و استرس جدید وارد می‌کند. دوره‌ی آزمایشی، مانع یا چالش آخری است که برخی کارفرمایان از آن استفاده می‌کنند.
البته این روند استخدامی چند سالی است که در میان کارفرمایان عادی شده و عموما از آن استفاده می‌کنند. آنها در فرآیند ارزیابی متقاضیان شغلی از آنها می‌خواهند که مدتی را به‌صورت آزمایشی کار کرده یا یک پروژه را به‌طور کامل انجام دهند. هدف از این مرحله، پیدا کردن شناخت نسبی در مورد توانایی‌های متقاضی و همچنین شیوه‌ی انجام کارها توسط او است. این مرحله به شرکت کمک می‌کند تا سازگاری فرد جدید با فرهنگ سازمانی و همکاران جدید را بررسی کرده و از همه مهم‌تر، کارایی مهارت‌های او را در عمل بسنجند. بعلاوه این مرحله‌ی عملی به متقاضیانی که در مصاحبه حرفه‌ای نیستند یا آنهایی که رزومه‌ی قوی ندارند،‌ کمک می‌کند.

در واقع هدف نهایی شرکت‌ها، کاهش حداکثری ریسک‌های استخدام است. همه‌ی مدیران از هزینه‌های بالای جابجایی کارمندان و همچنین،‌ تاثیر آن روی کارایی کل تیم، اطلاع دارند. در حقیقت آنها تمایلی به استخدام فردی که در مصاحبه خوب و در کار عملی بد بوده، ندارند.

دوره‌ی آزمایشی یا پروژه‌ی آزمایشی (که عموما بدون پرداخت هزینه یا با کمترین حقوق است) راه‌حل این مشکلات خواهد بود. برخی اوقات این پروژه‌ها زمان زیادی را نیز از متقاضی طلب می‌کنند. علاوه بر آن، متقاضی در این مدت بدون دریافت هیچ تضمینی در مورد شغل یا حتی حقوق، مالکیت معنوی خود در موارد مختلف را نیز در اختیار شرکت می‌گذارد.
اغلب متقاضیان شغلی از درخواست کارفرما برای دوره‌ی آزمایشی ناراحت بوده و با احساس نگرانی و شک به آن می‌نگرند. بسیاری از مردم این فرآیند را یک‌طرفه و غیرعادلانه می‌دانند. آنها این رفتار کارفرما را نوعی بهره‌برداری کم‌هزینه از مهارت‌های خود می‌دانند. متقاضیان نگران هستند که این فرهنگ استثمارگونه، پس از استخدام نیز ادامه داشته باشد.

در واقع کار کردن رایگان، سابقه‌ای برای متقاضی ایجاد می‌کند که برای خودش خوشایند نیست. حتی برخی از آنها از نامربوط بودن پروژه‌های آزمایشی با شغل آتی خود شکایت دارند. آنها نگران هستند که کارفرما، ایده‌هایشان در این پروژه‌های آزمایشی را به سرقت ببرد. در این میان، تجربه‌های متعدد از افرادی که پس از دوره‌ی آزمایشی هیچ پاسخی از کارفرما دریافت نکرده‌اند،‌ شرایط را نگران‌کننده‌تر می‌کند.

به‌هرحال، دوره‌های آزمایشی در بسیاری از صنایع، مرسوم و متداول هستند. اگر برای شغل مورد علاقه‌ی خود متقاضی شده باشید، رد کردن این پیشنهاد، بسیار سخت خواهد بود. در نهایت اگر در این موقعیت قرار گرفتید، به این مسئله فکر کنید که برخی از دوره‌های آزمایشی در نهایت مفید خواهند بود. تنها کافی است این موارد را در نظر بگیرید:

مدت زمان دوره‌ی آزمایشی
به‌عنوان مثال اگر پروژه‌ی آزمایشی تنها دو ساعت از زمان روزانه‌ی شما را اشغال می‌کند، پرداختن به آن مفید خواهد بود. نکته‌ی مهم این که شاید برخی متقاضیان دیگر، زمان بیشتری برای انجام آن پروژه نیاز داشته باشند، در نتیجه، کارفرما را از زمان اختصاص داده شده برای اتمام پروژه مطلع کنید. به بیان دیگر وقتی کارفرما بداند شما پروژه‌ای را در یک ساعت انجام داده و دیگران ۱۰ ساعت برای آن زمان خواسته‌اند، قطعا تاثیر مثبتی از این عملکرد می‌گیرد.

کاربردی بودن پروژه
اغلب پروژه‌های آزمایشی،‌ کاربرد خاصی ندارند (به‌عنوان مثال ویرایش مقاله‌ای که منتشر نخواهد شد یا ایده‌پردازی برای پروژه‌ی جدید). اما اگر پروژه‌ی شما بخشی از کار اصلی شرکت باشد، باید برای آن دستمزد دریافت کنید.
برخی شرکت‌ها به‌جای این پروژه، نمونه‌ای انجام شده را از متقاضی درخواست می‌کنند. اگر شما هم در موقعیتی بودید که قرار بر انجام پروژه‌ی رایگان در راستای کارهای شرکت شد، پیشنهاد مشابهی ارائه دهید. به بیان دیگر، پروژه‌ای مشابه پروژه‌ی شرکت که قبلا انجام داده‌اید را به‌عنوان نمونه‌کار معرفی کنید.

دریافت حقوق
یکی از انتقادهای اصلی به دوره‌ها و پروژه‌های آزمایشی این است که تنها برای قشر خاصی قابل انجام هستند. به عنوان مثال تنها افرادی که پس‌انداز یا وضعیت مالی خوب دارند، حاضر به کار کردن مجانی خواهند شد. در اقتصاد کنونی گیگ، پروژه‌های کوتاه‌مدت به وفور برای افراد پیدا می‌شود. در نتیجه نباید از کسی درخواست کار کردن رایگان داشت.

برای حل این مشکل می‌توانید با کارفرما بر سر کار کردن ساعتی و پرداخت حقوق در موعد مقرر توافق کنید. در واقع این پروژه را مانند یک آزادکار برای آنها انجام دهید. بسیاری شرکت‌ها پیش از استخدام نهایی یک فرد، او را به‌عنوان فریلنسر استخدام می‌کنند. البته شما هم باید تمایل بالای خود برای انجام این پروژه را ابراز کنید تا کارفرما حس نکند به شغل بی‌علاقه هستید.

نکات آموزشی
همان‌طور که گفته شد بسیاری از متقاضیان، دوره‌ی آزمایشی را یک خیابان یک‌طرفه به‌سود کارفرما می‌دانند. آنها این فرآیند یا یک فرآیند استرس‌زا می‌دانند که باید برای اثبات خود آن را انجام دهند. اما به یاد داشته باشید که همین دوره‌ی آزمایشی و بعضا رایگان، فرصتی برای آشنایی بیشتر و بهتر با شرکت و فرهنگ سازمانی آن است.
در واقع اگر کار درخواست شده یا روش انجام آن را دوست ندارید، در انتخاب خود تجدید نظر کنید. این پروژه‌ها نمادی کلی از شرکت هستند که دقت به آنها خالی از لطف نیست. به‌هرحال اگر پروژه، جذاب بود، انجام دادن آن برای رسیدن به شغل رویایی، کار سختی نیست. به‌علاوه نکات زیادی از یک پروژه‌ی مفید آموخته خواهد شد.

یک دوره‌ی آزمایشی ایده‌آل، خیابانی دوطرفه و زمانی کوتاه برای شناخت یکدیگر است. شما در این دوره نه‌تنها از خواسته شدن توسط کارفرما مطمئن می‌شوید، بلکه علاقه‌ی خودتان به شرکت مقصد نیز روشن می‌شود. در واقع نه‌تنها شرکت، موارد متعددی در مورد متقاضی می‌آموزد، بلکه او نیز از جزئیات زیادی در مورد شغل جدید آگاه خواهد شد.
در پایان دوره‌ی آموزشی به این اطمینان می‌رسید که آیا کارفرمای مناسب را برای کار انتخاب کرده‌اید یا خیر. شاید کار کردن کوتاه با همکاران آینده، خود به‌عنوان مشوقی برای شما عمل کند. در این میان شاید به اطلاعاتی دسترسی داشته باشید که تنها برای کارمندان یک شرکت موجود هستند. در نتیجه نکات بسیاری خواهید آموخت.

در نهایت به مرزها و انتظارات خود توجه کرده اما انعطاف نیز داشته باشید. البته پاسخ منفی دادن به این درخواست، در شرکتی که علاقه‌‌ی خاصی به آن ندارید، آسان است. اما وقتی پای شغل رویایی در میان باشد، تصمیم‌گیری دشوار می‌شود. قدم مهم‌تر، پس از قبول دوره‌ی آزمایشی است. در این مرحله اصلا جای کوتاهی نیست و باید پروژه را به بهترین نحو انجام دهید. این کار می‌تواند ضعف‌های جلسه‌ی مصاحبه یا رزومه‌ی کم‌رونق شما را جبران کند. اگر علاقه‌ای به انجام پروژه‌ی آزمایشی ندارید، شاید شغل و کارفرمای مورد نظر برای شما جذاب نبوده و انتخاب اشتباهی باشد.