فیوژا، سیستم‌عامل جدید و متن‌باز گوگل است که اکنون در مراحل اولیه‌ی توسعه‌ی خود قرار دارد. سیستم‌عاملی که قرار نیست جایگزین اندروید یا سیستم‌عامل کروم باشد. گوگل به تازگی مستنداتی عرضه کرده که در آن‌ها گفته شده فیوژا مبتنی بر لینوکس نیست. 

از چندی پیش اخباری در محافل تکنولوژی نقل شد که حکایت از توسعه‌ی سیستم‌عاملی جدید توسط گوگل داشت. این سیستم‌عامل که فعلاً با نام فیوژا شناخته می‌شود، اساساً ساختار متفاوتی را نسبت به اندروید ارائه می‌کند و علاوه‌بر گوشی‌های هوشمند، روی طیف وسیع‌تری از دستگاه‌ها قابل اجرا است. حال در ادامه قصد داریم این پروژه‌ی پنهان گوگل را مورد واشکافی قرار دهیم.

سیستم‌عامل فیوژا برای نخستین‌بار در اواسط سال ۲۰۱۶ میلادی، به‌عنوان پروژه‌ی معرفی‌نشده‌ای از سوی گوگل، در گیت‌هاب ظاهر شد. در ابتدا تصور می‌کردیم فیوژا سیستم‌عاملی برای دستگاه‌های اینترنت اشیا باشد. براساس بررسی‌های اولیه‌ که توسط رسانه‌های فناوری صورت گرفت، فیوژا سیستم‌عاملی فراگیر (یونیورسال) تشخیص داده شد که توانایی اجرای آن روی هر نوع دستگاهی، از ساعت‌های هوشمند پایین‌رده تا کامپیوتر‌های دسکتاپ بالارده را دارا است؛ به بیان دیگر، این سیستم‌عامل قادر است روی دستگاه‌هایی مانند گوشی‌ هوشمند، تبلت‌، لپ‌تاپ، خودروهای الکترونیکی، لوازم خانگی، وسایل خانه‌های هوشمند و... اجرا شود.

با این حال، این نخستین‌باری نیست که شرکتی قصد ساخت چنین سیستم‌عاملی را دارد. تاکنون بسیاری از سازنده‌های نرم‌افزار برای تحقق رویای سیستم‌عامل یونیورسال قدم برداشته‌اند؛ اما تا به اینجا چنین چیزی به معنای واقعی محقق نشده است. مایکروسافت یکی از نخستین‌ شرکت‌هایی بوده که چنین رویایی را با ویندوز ۱۰ در سر می‌پروراند. این غول نرم‌افزاری قصد داشت ویندوز ۱۰ را به سیستم‌عامل یونیورسالی تبدیل کند تا امکان اجرای یک اپلیکیشن روی طیف وسیعی از دستگاه‌ها را داشته باشد. ردموندی‌ها همچنان برای تحقق این موضوع در تلاش هستند.

در سوی دیگر اپل قرار دارد که برطبق ادعای بسیاری از رسانه‌ها، برای نسخه‌های اولیه آیفون از سیستم‌عامل OS X استفاده می‌کرد؛ با این حال کوپرتینویی‌ها بعدها از سیستم‌عامل جدیدی با نام آی‌او‌اس برای دستگاه‌های موبایل خود استفاده کردند.

با این وجود اگر بخواهیم از سیستم‌عاملی یاد کنیم که در تمام سطوح سخت‌افزاری قابل اجرا باشد، بی‌شک باید از لینوکس نام برد. تاکنون هسته‌های متفاوتی از لینوکس برای استفاده در اندروید، کروم او اس، ستاپ باکس‌ها، روترها، مودم‌ها، دستگاه‌های هوشمند و نرم‌افزارهای صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است.

ما هنوز نمی‌دانیم هدف گوگل از توسعه این سیستم‌عامل چیست، فقط تا این‌جا متوجه شده‌ایم که روی برخی از پیکسل‌بوک‌های قدرتمند گوگل قابل اجرا است. همچنین شما می‌توانید آن را روی دستگاه‌هایی مانند ایسر سوییچ ۱۲، اینتل ان‌یو‌سی و حتی به تازگی روی رزبری‌پای۳ نصب کنید. البته متاسفانه پس از نصب آن روی پیکسل‌بوک کار زیادی نمی‌توانید انجام دهید. در حال حاضر تنها کاری که فیوژا بر روی پیکسل‌بوک انجام می‌دهد نمایش زمان است. فیوژا یک سیستم‌عامل واقعی است؛ اما هنوز کاربردی برایش تعریف نشده است. یکی از توسعه‌دهندگان فیوژا به نام تراویس گیزلبرت در گفتگویی درباره این سیستم‌عامل گفته است که فیوژا یک اسباب‌بازی نیست. او اشاره کرده که فیوژا یک پروژه ۲۰درصدی نیست. وقتی توسعه‌دهندگان گوگل روی پروژه ۲۰درصدی کار می‌کنند معنی آن این است که آن‌ها روی چیزی کار می‌کنند که به آن علاقه دارند؛ نه پروژه‌ای که بخشی از وظیفه کاری آن‌هاست.

بیایید نگاهی به مستندات تازه منتشر شده گوگل درباره فیوژا بیندازیم. این مستندات اطلاعات خوبی در اختیارمان قرار می‌دهند.

نکته اول این‌که این سیستم‌عامل مبتنی بر میکرو کرنل زیرکان (Zircon micro-kernel) نوشته شده است. در کنار این میکرو کرنل بخش‌های دیگری مانند سرویس‌های فضای کاربری، درایورها و کتابخانه‌ها نیز وجود دارد. این بخش‌ها وظیفه بوت کردن سیستم‌عامل، برقراری ارتباط با سخت‌افزار و اجرای پردازش‌های فضای کاربری را برعهده دارند. کرنل مدیریت تعدادی شی (Object) را برعهده دارد که همه آن‌ها از طریق کلاس‌های ++C در دسترس قرار دارند. و فیوژا روی این زیرساخت بنا نهاده شده است.

این شی‌ها در سیستم‌عامل مفهوم مهمی دارند. فیوژا یک سیستم‌عامل ماژولار است؛ به این معنی که شما می‌توانید برای استفاده از آن روی یک دستگاه بخش‌هایی از آن را که مورد نظر دارید انتخاب کنید و آن‌ها را به یکدیگر بچسبانید. ما همچنین می‌دانیم فیوژا زیر مجموعه‌ای از کنوانسیون‌های رابط سیستم‌عامل ترابرپذیر (Portable Operating System Interface - POSIX) را نیز پشتیبانی می‌کند. از دیدگاه توسعه‌دهندگان یعنی چیزی شبیه به یونیکس و لینوکس. فیوژا از گوگل فلاتر (Google Flutter) به عنوان کیت توسعه نرم‌افزاری استفاده می‌کند. کاربرد اصلی این کیت توسعه ساخت اپلیکیشن‌های اندروید و کروم است. فیوژا همچنین از زبان برنامه نویسی سوییفت اپل نیز پشتیبانی می‌کند.

شاید اصلی‌ترین پیش‌بینی برای آینده فیوژا جایگزینی اندروید و کروم باشد؛ اما نه، اینطور نیست. هر دو این سیستم‌عامل‌ها جزو پرطرفدارترین سیستم‌عامل‌ها برای کاربران و توسعه‌دهندگان هستند. اندروید در حال حاضر پرکاربرترین سیستم عامل دنیاست.خودتان را جای کدنویس بگذارید، حاضر هستید از یک سیستم‌عامل با میلیون‌ها کاربر و اپلیکیشن به یک سیستم‌عامل نوپا کوچ کنید؟ سیستم‌عامل کروم هم در حال حاضر یک سیستم‌عامل ایده‌آل برای گوگل است. کروم در حالی که مبتنی بر لینوکس است، کاربری بسیاری با سرویس‌های گوگل دارد (چه چیزی بهتر از این؟). این سیستم‌عامل به سرعت در حال جذب کاربران است. 

همه ما می‌دانیم گوگل باهوش‌تر از آن است که چرخ را دوباره اختراع کند. فیوژا یک سیستم‌عامل است که در حال ساخته شدن از پایین‌ترین لایه‌های کرنل است. سال‌ها زمان لازم است تا بتواند برای کاربردهای واقعی مورد استفاده قرار گیرد. حتی فکرش را هم نکنید که روزی بتواند جایگزین سیستم‌عامل‌های محبوب کنونی شود. شاید بهترین پیش‌بینی این باشد که گوگل بتواند از فیوژا برای کاربردهایی مانند واقعیت مجازی و واقعیت افزوده یا سایر فناروری‌هایی که درآینده ظهور می‌کنند استفاده کند. فیوژا جایگزینی برای آن‌چه امروز داریم نیست، بلکه دری است رو به آینده‌ای که زندگی ما هنوز وارد آن نشده است.

با توجه به این موضوع که سیستم‌عامل فیوژا در مراحل اولیه‌ توسعه‌ی خود قرار دارد، فعلاً برنامه‌نویسان نمی‌توانند اپلیکیشنی را برای آن توسعه‌ دهند؛ اما در صورت عرضه‌ی فیوژا، به‌نظر نمی‌رسد که گوگل قصد رهاکردنِ اندروید را داشته باشد. به‌لطف کیت توسعه‌ی نرم‌افزاری فلاتر (Flutter)، توسعه‌دهندگان می‌توانند با تعدادی از زبان‌های برنامه‌نویسی محبوب، اقدام به کدنویسی اپلیکیشن‌هایشان کنند.

فلاتر این اجازه را می‌دهد تا  اپلیکیشن‌ها با بالاترین میزانِ سازگاری بین فیوژا، اندروید و آی‌او‌اس توسعه داده شود. این کیت توسعه‌ی نرم‌افزاری نه‌تنها هزینه‌ی‌ ساخت اپلیکیشن‌ها برای این سه پلتفرم را کاهش می‌دهد؛ بلکه قادر است روند پورت اپلیکیشن‌های کنونی را برای سیستم‌عامل فیوژا به‌مراتب آسان‌تر از روش‌های مرسومِ فعلی کند.

علاوه‌بر این موضوع، فلاتر بر اساس زبان طراحی گوگل، یعنی متریال دیزاین ساخته شده است؛ از این‌رو این کیت به زبان استفاده‌شده در اندروید، کروم او اس و خاصیت‌های وب‌محور پایبند است؛ همچنین به‌لطف بهره‌گیری از موتور انعطاف‌پذیر رندرینگ وُلکان، فلاتر از المان‌های پیشرفته‌ی رابط‌کاربری پشتیبانی می‌کند؛ برای نمونه می‌توان به حجم سایه‌ها و انیمیشن‌های فوق‌العاده روان با نرخ ۱۲۰ فریم در ثانیه اشاره کرد. افزون بر این، امکان اجرای اپلیکیشن‌ها و بازی‌هایی که نیازمند توان فراوانی هستند، فراهم است؛ البته این موضوع به قدرت سخت‌افزاری دستگاه بستگی دارد.

اگر برایتان سؤال پیش آمده که چرا اپلیکیشن‌های کروم او اس در لیست اپلیکیشن‌های فیوژا قرار ندارد، باید اشاره کنیم اکثر برنامه‌های این سیستم‌عامل بر بسترِ وب توسعه داده شده‌اند؛ از این جهت، نیازی به دانلود کد و اجرای آن‌ها روی سیستم‌ وجود ندارد؛ با این وجود، امروزه کروم او اس توانایی اجرای اپلیکیشن‌های اندروید را نیز دارا است و گوگل با ارائه‌ی هر به‌روزرسانی برای این سیستم‌عامل سعی در گسترش این ویژگی دارد.

اگر گوگل بتواند انتشار سیستم‌عامل فیوژا را مدیریت کرده و انتقال بین این دو پلتفرم را به امری آسان بدل سازد، می‌توان انتظار استقبال توسعه‌دهندگان را داشت.

هیچگونه اطلاعاتی درباره‌ی زمان انتشار این سیستم‌عامل در دست نیست. از آنجایی که فیوژا در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارد، هنوز گوگل مسیر مشخصی را برای آن طراحی نکرده است. تا به اینجا این شرکت تنها از وجود چنین پروژه‌ای و پشتیبانی قابل‌توجه‌شان از آن صحبت کرده‌اند. فعلاً سورس کد این پروژه که روی گیت‌هاب قرار دارد، بهترین منبع برای کسب اطلاعات درباره‌ی این سیستم‌عامل است. حتی این احتمال وجود دارد که گوگل با ارزیابی موقعیت بازار، تصمیم به توقف کار روی این پروژه را بگیرد و همچنان تمرکز خود را معطوف به توسعه‌ی اندروید و کروم او اس کند؛ اما تاکنون، به‌نظر می‌رسد که گوگل سیستم‌عامل فیوژا را به چشم جانشین خلف اندروید و احتمالاً کروم او اس می‌بیند.

تا حدودی، بله! با مراجعه به صفحه‌ی گیت‌هاب مخصوص به گوگل می‌توانید این پروژه متن‌باز را دریافت کنید و درکی کلی از ساختار این سیستم‌عامل به‌دست بیاورید؛ اما تاکنون فقط تعداد معدودی از دستگاه‌ها قادر به اجرای این سیستم‌عامل هستند. تا به اینجا، تنها دستگاه‌های Intel Nuc mini-PC، تبلت Acer Switch Alpha 12، HiKey 960 و Khadas VIM‌ قادر به اجرای فیوژا هستند. با این حال، یک دستگاه وجود دارد که علیرغم نبودِ نامِ آن در لیست دستگاه‌های پشتیبانی‌شده، قادر به اجرای این سیستم‌عامل است. پیکسل‌بوکِ گوگل که به‌عنوان کروم‌بوکی بالارده به بازار عرضه شد، این امکان را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد تا نظری گذرا به کارکرد فیوژا داشته باشند.

علاوه بر موارد فوق، امکان اجرای این سیستم‌عامل در برخی از گوشی‌های هوشمند اندرویدی نیز فراهم است؛ البته برای اجرای این سیستم‌عامل باید کد را به مرحله‌ای برسانید که اجازه‌ی نصب را به شما بدهد.

فعلا، باتوجه به این موضوع که فیوژا در مراحل اولیه توسعه‌ قرار دارد، از بسیاری از ویژگی‌های موردنیاز محروم است و رابط‌کاربری آن نیز از مشکلات ریز و درشت بسیاری رنج می‌برد؛ البته این موضوع امری عادی و مسلم است؛ زیرا گوگل هنوز این سیستم‌عامل را برای عرضه‌ی عمومی آماده نکرده است.

با نگاه به ویدیوهای موجود از این سیستم‌عامل در یوتیوب، نمی‌توان به جمع‌بندی کلی‌‌ درباره‌ی آن رسید. رابط‌کاربری فیوژا در کلاس کامپیوترهای دسکتاپ سردرگم‌کننده و دست‌ و‌ پا گیر است؛ اما همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، هنوز برای نتیجه‌گیری درباره‌ی فیوژا، بسیار زود است.