اختلال بدشکلی بدن (BDD=Body Dysmorphic Disorder) یک اختلال ذهنی متمایز است که در آن فرد علائمی از بیماری جسمی نشان می دهد اما علائم تنها با یک اختلال جسمی واقعی قابل توضیح نیستند.

ذهن افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن معمولاً درگیر تصوری از یک نقص فیزیکی یا یک نقص جزئی است که دیگران قادر به تشخیص آن نیستند. درنتیجه آن، افراد مبتلا به این اختلال خود را «زشت» تصور کرده و معمولاً از قرار گرفتن در معرض دیگران و رفتن به اجتماع خودداری کرده و یا به جراحی پلاستیک برای بهبود ظاهرشان اقدام می کنند.

اختلال بدشکلی بدن وجه اشتراکاتی با اختلالات غذایی و اختلال وسواس فکری عملی دارد. از این جهت شبیه به اختلالات غذایی است که هر دو اینها با تصویر بدن در ارتباط هستند. اما فرد دچار اختلال غذایی نگران وزن خود و شکل کلی بدنش است درحالیکه فرد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن نگران یک قسمت خاص از بدن خود می باشد. افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی دچار افکار، ترس ها و تصاویر تکرارشونده ناراحت کننده هستند که غیر قابل کنترل اند. اضطراب ناشی از این افکار منجر به نیاز فوری به انجام بعضی اعمال و عادت ها می شود. در اختلال بدشکلی بدن درگیری فرد با نقص خود معمولاً منجر به رفتارهای عادتی و آیینی مثل نگاه کردن مداوم در آینه یا کندن پوست خود می شود. فرد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن نهایتاً آنقدر نسبت به نقص خود وسواس پیدا می کند که عملکرد اجتماعی، کاری و زندگی او به کلی مختل می شود.

اختلال بدشکلی بدن اختلالی مزمن است که به طور مساوی برای مردان و زنان پیش می آید. این اختلال معمولاً از دوران نوجوانی شروع شده و تا اوایل بزرگسالی ادامه می یابد.

• نقص و مشکلات پوستی: شامل لک، جای زخم، آکنه، جوش و کبودی
  
• مو: کم پشتی موی سر یا موی بدن
  
• ویژگی های صورت: در اکثر موارد شامل بینی می شود اما درمورد اندازه و شکل سایر اعضای صورت نیز پیش می آید.
  
• وزن بدن: مبتلایان به شدت نگران وزن خود و حجم عضلانی شان می شوند. نگرانی های دیگر این افراد شامل اندازه آلت تناسلی، عضلات، سینه ها، ران ها، باسن و وجود بعضی بوهای مخصوص بدن می شود.
  

• درگیر شدن در رفتارهای تکرارشونده و زمان گیر مثل نگاه کردن در آینه، ور رفتن با پوست یا سعی در پنهان کردن ناحیه مشکل دار بدن
  
• سوال کردن مداوم برای اطمینان از اینکه آن نقص قابل مشاهده یا آشکار نیست
  
• اندازه گیری، بررسی یا لمس کردن مداوم ناحیه مشکل دار بدن
  
• تجربه مشکلاتی در محل کار و مدرسه و روابط بخاطر عدم توانایی فرد در متوقف کردن تمرکز خود بر ناحیه مشکل دار از بدن خود
  
• عدم تمایل به رفتن در محیط های عمومی یا احساس اضطراب در معرض دیگران
  
• مشاوره مداوم با متخصصین پزشکی مثل جراحان پلاستیک یا پزشکان متخصص پوست برای پیدا کردن راه هایی برای بهبود ظاهر خود  
  

اختلال بدشکلی بدن اختلالی مزمن است که به طور مساوی برای مردان و زنان پیش می آید. علت دقیق اختلال بدشکلی بدن مشخص نیست. یک تئوری عنوان می کند که این اختلال به واسطه مشکل در اندازه یا عملکرد بعضی قسمت های مغز است که اطلاعات مربوط به ظاهر را پردازش می کند. این واقعیت که اختلال بدشکلی بدن معمولاً در افرادی ایجاد می شود که اختلالات سلامت روانی دیگر مثل افسردگی حاد و اضطراب هم دارند، پایه و اساس بیولوژیکی این اختلال را تایید می کند.

عوامل دیگری که می تواند بر ایجاد یا تحریک اختلال بدشکلی بدن تاثیر داشته باشد، عبارتند از:

• تجربه اتفاقات آسیب زا یا تعارضات احساسی در طول دوران کودکی
  
• اعتمادبه نفس پایین
  
• وجود والدین و افراد دیگری که شدیداً به ظاهر فرد انتقاد می کنند
  
• فشار همسالان و جامعه ای که وضعیت ظاهری را مساوی با زیبایی و ارزش می داند هم می تواند بر ایجاد این اختلال در افراد تاثیر بگذارد.
  

پنهان کاری و خجالتی که معمولاً همراه اختلال بدشکلی بدن ایجاد می شود، تشخیص آن را دشوار می کند. اکثر متخصصین توافق دارند که موارد بسیاری از این اختلال، تشخیص داده نمی شوند. افراد مبتلا به آن معمولاً خجالت کشیده و تمایلی به صحبت کردن در این رابطه با پزشک خود را ندارند. یک علامت هشدار برای پزشکان زمانی است که بیماران به طور مداوم در رابطه به حراحی پلاستیک برای یک نقص خاص در بدنشان پرس و جو می کنند.

در تشخیص اختلال بدشکلی بدن، پزشک ارزیابی خود را با بررسی کامل تاریخچه و سابقه فرد و معاینات پزشکی شروع می کند. اگر به اختلال بدشکلی بدن مظنون شود، ممکن است فرد را به یک روانشناس یا متخصصی که به طور خاص برای تشخیص و درمان بیماری های ذهنی و روانی آموزش دیده اند معرفی می کند. مشاور روانشناس بر اساس ارزیابی های خود از رفتار، گرایشات و علائم فرد، مشکل را تشخیص می دهد.

برای درمان اختلال بدشکلی بدن ترکیبی از روش های درمانی زیر مورد استفاده قرار می گیرد:

• روان درمانی: این روش شامل مشاوره انفرادی بیمار می شود که بر تغییر طرز فکر (شناخت درمانی) و رفتار (رفتاردرمانی) فرد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن متمرکز است. هدف اصلاح اعتقادات نادرست فرد در رابطه با نقص ظاهری خود و کاهش رفتارهای وسواسی اوست.
  
• دارو: برخی داروهای ضدافسردگی خاص مثل داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین (SSRI ها) همچنین داروهای ضدافسردگی مثل اولانزاپین، آریپی پیرازول یا پیموزید (یا به تنهایی و یا در ترکیب با SSRI) در درمان اختلال بدشکلی بدن موثر نشان داده اند. البته FDA هیچ داروی مشخصی را برای درمان اختلال بدشکلی بدن تایید نکرده است.
  
• گروه/خانواده درمانی: حمایت خانواده در موفقیت درمان این اختلال اهمیت بسیار زیادی دارد. خیلی مهم است که اعضای خانواده فرد اختلال بدشکلی بدن را درک کرده و بتوانند علایم و نشانه های آن را تشخیص دهند.
  

اگر اختلال در فرد شدیداً پیشرفت کند، ممکن است او را به فردی منزوی از جامعه تبدیل کند. این می تواند بر زندگی کاری و تحصیلی او نیز تاثیر منفی داشته باشد. افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن در معرض شدید ابتلا به افسردگی های حاد بوده و استرس و ناراحتی ناشی از این اختلال بسیاری از آنها را به سمت خودکشی سوق می دهد. علاوه بر این، افراد مبتلا به این اختلال متحمل عمل های جراحی بسیاری در تلاش برای اصلاح نقص خود و بهبود ظاهرشان می شوند.

آینده برای مبتلایان به اختلال بدشکلی بدن که درمان را شروع کرده اند، روشن است. علاوه بر این، کسانیکه تیم حمایتی قوی دارند، در طولانی مدت بسیار موفق تر عمل می کنند.

هیچ راه مشخص و شناخته شده ای برای پیشگیری از بروز اختلال بدشکلی بدن نیست. اما خیلی خوب است که افراد به محض مشاهده علائم درمان خود را شروع کنند. آموزش و تشویق رفتارها و نگرش واقع بینانه و سالم درمورد تصویر بدن هم می تواند در جلوگیری از بروز یا پیشرفت اختلال بدشکلی بدن موثر باشد. در آخر، فراهم آوردن درک و حمایت لازم برای فرد به کاهش شدت علائم فرد کمک کرده و باعث می شود فرد بهتر با مشکل خود کنار بیاید.