به موسساتی که جهت مقاصد غیرتجاری مثل امور علمی ، ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شوند موسسات غیر تجاری گفته می شوند.

آنچه در این موسسات قابل توجه است موضوع فعالیت آن ها است اعم از آن که قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند. لذا در قالب موسسات غیرتجاری نمی توان اقدام به فعالیت های تجاری اعم از خرید و فروش، صادرات و واردات ، بازاریابی ( حتی غیرهرمی و غیرشبکه ای ) ، تجارت الکترونیک و دیگر فعالیت هایی که به نوعی تجاری محسوب می شوند نمود.

در موسسات غیرتجاری، قید سرمایه به هر میزان مجاز است. در این موسسات حداقل وجود دو نفر شریک موسسه الزامی است. شایان ذکر است موسسه دارای مجمع عمومی فوق العاده و عادی می باشد و اعضای هیات مدیره را مجمع عمومی عادی تعیین می کند .

الف) موسساتی که هدفشان جلب منافع و تقسیم آن بین اعضاء خود نباشد.اینگونه موسسات اصطلاحاَ موسسات غیر انتفاعی نامیده می شوند.موسسات خیریه و انجمن های اسلامی و تخصصی و احزاب و صندوق های قرض الحسنه و گروه های سیاسی را می توان از موسسات غیر انتفاعی دانست.

ب) موسساتی که هدفشان جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضاء خود یا غیر باشد مانند کانون های فنی و حقوقی و موسساتی که هدفشان ارائه خدمات شهری از قبیل نظافت و فضای سبز است.

در رابطه با مجوز موسسات غیرتجاری دو نکته ذیل حائز اهمیت است :

1) در موسسات غیر تجاری که هدفشان جلب منافع مادی است موسسین باید پس از به ثبت رساندن موسسه نسبت به اخذ مجوز فعالیت اقدام کنند.

2) در موسسات غیر تجاری که هدفشان غیر انتفاعی است می بایستی هنگام درخواست ثبت توسط اداره ثبت شرکت ها مراتب از اداره کل اطلاعات نیروی انتظامی استعلام شود و پس از وصول پاسخ مثبت ، نسبت به ثبت اقدام خواهد شد.

جهت ثبت موسسات غیرتجاری لازم است اظهارنامه ثبت تنظیم و به ضمیمه صورت جلسه مجمع عمومی و اساسنامه ،( با قید تاریخ و امضاء موسسین) به اداره ثبت شرکت ها تسلیم شود.

اظهارنامه باید حاوی نکات ذیل باشد :

نام موسسه ، تابعیت ، مرکز اصلی فعالیت ، موضوع فعالیت ، اسامی موسسین ، دارایی موسسه (نقدی و غیر نقدی) ،مراکز شعب موسسه.

1. اخذ دو نسخه تقاضانامه ثبت موسسه از اداره ثبت شرکت ها و تکمیل و امضا توسط شرکا

2. تنظیم اساسنامه حداقل دو جلد و امضای ذیل تمام صفحات توسط کلیه شرکا یا اعضا ( اساسنامه این تشکیلات می تواند مانند اساسنامه شرکت های با مسوولیت محدود باشد) .

3. تنظیم صورتجلسه مجمع موسسین حداقل دو نسخه

4. تصویر برابر با اصل مدارک احراز هویت موسسین و مدیران

5. اخذ مجوز در صورت مجوزی بودن موضوع

6. چنانچه موسسه در کشور دیگری هم به ثبت رسیده است ارائه گواهی نامه تصدیق به همراه ترجمه فارسی ( دو نسخه )

7. اصل وکالتنامه وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذیرد.

تشکیلات مزبور از تاریخ ثبت شخصیت حقوقی پیدا می کنند و می توانند عناوینی از قبیل انجمن ، بنگاه ، کانون و امثال آن را اتخاذ نمایند.

در انتها خالی از لطف نیست تا راجع به انحلال موسسات غیر تجاری نیز اشاره ای داشته باشیم. انحلال موسسات غیرتجاری می تواند اختیاری و با تصمیم مجمع عمومی فوق العاده و یا به موجب حکم دادگاه باشد. چنانچه انحلال اختیاری صورت گرفته باشد تصفیه آن مطابق مقررات مندرج در اساسنامه توسط مدیر یا مدیران آن انجام می گیرد و در صورتی که متصدی امر تصفیه و چگونگی انجام آن معین نشده باشد مجمع عمومی فوق العاده هنگام انحلال یک نفر را به عنوان مدیر تصفیه با تعیین حدود اختیارات آن معرفی می نماید. اگر انحلال موجب حکم دادگاه باشد امر تصفیه به عهده متصدی تصفیه مقرر اساسنامه خواهد بود و چنانچه متصدی مشخص نشده باشد دادگاه ضمن حکم انحلال یک نفر را جهت تصفیه معین می نماید و مطابق قانون تجارت امر تصفیه صورت خواهد گرفت.