کلود یا ابر عبارتی است که این روزها بسیار به گوش می‌رسد؛ تقریبا محال است که شما نیز چندین بار با عبارت‌های مربوط به این اصطلاح مواجه نشده باشید. این همه‌گیر شدن تا جایی پیش رفته که مفهوم دقیق آن در پس پرده پنهان مانده است. کلود یا ابر دقیقا چیست؟ چرا دانستن در خصوص آن حائز اهمیت است؟

اجازه ندهید ناشناخته بودن مفاهیم موجب شود تصور کنید که درک آن‌ها دشوار است. همیشه راهی برای درک ساده‌ی چکیده‌ای از مسائل فنی وجود دارد که در اختیار داشتن این اطلاعات در استفاده‌ی روزمره و زندگی عادی می‌تواند بسیار راهگشا باشد. در ابتدا ممکن است عبارت‌هایی نظیر «ابر آمیخته» یا مشابهات آن مثل «SaaS» برای شما همچون یک زبان بیگانه به نظر برسد اما قول می‌دهیم که این مفاهیم در حقیقت بسیار ساده و قابل فهم باشند. کافی است به خواندن مقاله ادامه دهید تا شخصا متوجه این مساله شوید.

تولد ابرها

گرچه پردازش ابری بیشتر مفهومی متعلق به قرن ۲۱ است، اما مفهوم و شالوده‌ی آن قدمت بالایی داشته و ریشه در زمانی پیش از دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی دارد. روزهایی که مشخصه‌ی آن، اتاق‌های سرور بزرگ بود با رایانه‌های فوق قوی غول آسا. این اَبَر رایانه‌ها میان چندین کاربر و از طریق اتصال‌هایی که بوسیله‌ی ترمینال‌های اشتراکی برقرار می‌شد به اشتراک گذاشته می‌شد و این در حالی بود که بیشتر پردازش صورت گرفته، در خود این اَبَر رایانه‌ها انجام می‌شد.

تصویری که ترسیم شد را در ذهن داشته باشید و فاصله‌ی یک اینترنت میان ترمینال و ابَر رایانه را به آن اضافه کنید؛ متوجه خواهید شد که آنچه در آن زمان وجود داشته به شدت به پردازش ابری، ذخیره‌سازی ابری و سایر سرویس‌های ابری امروزی ما شباهت دارد.

یک کلود یا ابر، در حقیقت ردیفی گسترده از کامپیوترهایی است که به یکدیگر متصل شده‌اند و بعنوان یک اکوسیستم واحد به فعالیت می‌پردازند. ابرها به گونه‌ای پیکربندی می‌شوند تا یک یا چند نوع سرویس به خصوص (نظیر ذخیره‌ی داده، تحویل محتوا، یا اپلیکیشن‌ها) را  به گونه‌ای ارائه کنند که کاربران آن یعنی ما و شما بتوانیم از راه دور به این سرویس‌ها دسترسی داشته باشیم. تصور کنید که یک فضای ذخیره‌سازی بر روی یک سرور اجاره کرده‌اید. اگر این سرور به صورت واحد و بدون هیچ ارتباطی با سایر سرورها وظیفه‌ی نگهداری و پردازش داده‌های شما را بر عهده داشته باشد ممکن است بارها و بارها بنا بر دلایل مختلفی از بروزرسانی سیستم‌عامل گرفته تا مشکل سخت‌افزاری با نقصان مواجه شود. حال اگر مجموعه وسیعی از کامپیوترها را به گونه‌ای سازمان‌دهی کنیم که بار پردازشی و ذخیره‌سازی در میان آن‌ها سرشکن شده و بصورت پویا تقسیم شود نتیجه چه خواهد شد؟ مسلما پایداری بی‌نظیر یکی از خصیصه‌های اصلی این اقدام خواهد بود؛ و این همان ابر یا کلود است.

سرویس‌های ابری کاملا از پیش پیکربندی می‌شوند تا کاربر بتواند بدون نیاز به اعمال هیچ‌گونه تنظیمات خاصی، به بهره بردن از آن بپردازد. اما شاید ذهن شما هم به این نکته‌ی ظریف مشغول شده باشد که چرا عبارت کلود به معنی ابر برای این شیوه انتخاب شده است؟ هیچ‌کس به شکل دقیق نمی‌داند اما تصور یک پاسخ منطقی و قابل قبول به هیچ وجه دور از ذهن نیست. مجموعه‌ی عظیمی از واحدهای منفرد، زمانی که از ورای فاصله‌ی نزدیک نظاره شوند می‌توانند مفهوم و تصویر یک ابر واحد و منحصر بفرد را تدایی کنند. درست همانند ابری که از ذرات بخار آب، یا غبارهای معلق در هوا بوجود می‌آید. ذکر این مساله نیز خالی از لطف نیست که در زبان انگلیسی به پرواز دسته‌جمعی پرندگان و ملخ‌ها و... نیز عبارت کلود یا ابر را نسبت می‌دهند؛ حال تصور دسته‌ی هماهنگی از کامپیوترها بعنوان یک ابر آنقدرها هم نمی‌تواند دشوار باشد.

انواع ابر و مفهوم هر یک

ابرها به شکل کلی در یکی از دو دسته‌بندی اصلی زیرساخت یا سرویس قرار می‌گیرند. از منظر زیرساختی، چهار دسته‌بندی متفاوت وجود دارد که به شرح زیر هستند.

ابر خصوصی: ابر خصوصی به منظور استفاده‌ی یک واحد یا سازمان ایجاد شده و مختص خدمت‌رسانی به نیازهای همان واحد یا سازمان می‌ماند. البته با وجود این مساله، ابر همچنان باید در خارج از موسسه و در فضای مخصوص دیتاسنتر باقی بماند تا مفهوم ابر به آن اطلاق شود. مدیریت یک ابر خصوصی می‌تواند به شیوه‌ی داخلی (توسط واحدی که از این ابر استفاده می‌کند) یا توسط شخص یا مرکز ثالث (که ابر را برای واحد مذکور مدیریت خواهد کرد) صورت پذیرد.

ابر عمومی:

پر واضح است که ابرهای عمومی برای استفاده‌ی عموم افراد در دسترس قرار دارند. از منظر ساختاری، تفاوت به خصوصی بجز در ارائه دسترسی به اشخاصی که امکان استفاده از این سرویس‌ها را دارند میان ابر خصوصی و عمومی وجود ندارد. یک مثال محبوب از ابر عمومی می‌تواند سرویس شناخته شده‌ی دراپ‌باکس باشد.

ابر آمیخته (هیبریدی):زمانی که یک ارائه کننده‌ی خدمات ابری، هم سرویس عمومی و هم خصوصی ابری را ارائه کند، آنچه با آن مواجه هستیم را ابر آمیخته نام خواهیم نهاد. چنین رخدادی برای نمونه زمانی اتفاق می‌افتد که دو ابر جدا از یکدیگر، برای اشتراک عملکردها به یکدیگر پیوسته یا زمانی که یک کمپانی بخصوص، به تکامل و گسترش سیستم‌های خود به منظور ارائه‌ی سرویس‌های جدید می‌پردازد.

ابر اجتماعی:زمانی که یک ابر خصوصی در میان چند واحد یا سازمان به اشتراک گذاشته شود، به یک ابر اجتماعی (کامیونیتی) تبدیل خواهد شد. اگر بخواهیم از زاویه‌ی دیگری به این گزینه بنگریم، ابر اجتماعی در حقیقت یک ابر شبه‌عمومی است که به چند سازمان یا واحد بخصوص محدود شده است.

از منظر طبقه‌بندی مبتنی بر سرویس، سه دسته‌ی کلی در حال حاضر وجود دارد که با توسعه و تحول روزافزون ابرها هر روز به زیرمجموعه‌های آن افزوده می‌شود

زیرساخت بعنوان سرویس (IaaS): زمانی که سرویس ارائه شده توسط کلود در برگیرنده‌ی منابع پردازشی نظیر سخت‌افزار سرور، پهنای باند شبکه، یا سیستم‌های بالانس بار باشد، در چنین حالتی گفته می‌شود که این ابر ارائه کننده‌ی زیرساخت است. یک نمونه‌ی شناخته شده از این نوع،سرویس‌های وب آمازون است.

پلتفرم بعنوان سرویس (PaaS): هنگامی که یک ابر، به ارائه‌ی محیطی می‌پردازد که کاربران می‌توانند از آن به منظور توسعه‌ی نرم‌افزاری بهره ببرند، آنچه ارائه شده را پلتفرم می‌نامیم. چنین سرویسی برای کاربرانی که قصد دارند تنها بر روی توسعه‌ی حقیقی برنامه تمرکز کرده و مجبور نباشند بار سنگین مدیریت و پیکربندی مسائل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سیستم میزبان را که موجب فعالیت ابر می‌شود بر دوش بکشند بسیار مناسب است. می‌توان سرویس Force.com را نمونه‌ای از این دسته نامید.

نرم‌افزار بعنوان سرویس (SaaS): در این دسته که متداول‌ترین مورد محسوب می‌شود، سرویس ارائه شده توسط ابر، مبتنی بر اعطای دسترسی به کاربران عمومی به نرم‌افزارها و برنامه‌هایی است که بر روی آن ابر منزل گزیده‌اند. نمونه‌های مطرح این دسته را می‌توان با نام‌هایی نظیر جیمیل، بیس‌کمپ و نت‌فلیکس یادآور شد.

آینده‌ی پردازش ابری

با در نظر گرفتن اینکه امروزه سیستم‌های ابری از عهده‌ی چه کارهایی بر آمده‌اند، تصور اینکه تا چه میزان زندگی ما به سرویس‌هایی که از این تکنولوژی بهره می‌گیرند گره خورده، در ذهن هر کسی نقش می‌بندد. اپلیکیشن‌های موبایل از گوگل درایو و دراپ‌باکس گرفته تا برنامه‌هایی که ارتباطی به ذخیره‌سازی ندارند اغلب داده‌های خود را بر روی فضای ابری ذخیره می‌کنند. زیرساخت‌های ابری همان چیزی هستند که توان ارائه‌ی سریع و بی‌نقص محتوا را برای سرویس‌هایی نظیر آمازون و یوتیوب فراهم می‌کنند. بدون ابر ما حتی نیمی از اپلیکیشن‌های پر کاربرد امروزی را نیز به چشم نمی‌دیدیم.

اما مهم‌تر از آنچه گفته شد، آینده‌ی پردازش ابری به چه شکل و شمایلی خواهد بود؟ این آینده برای ما و زندگی‌مان چه معنایی در خود نهفته دارد؟

ریسک‌های امنیتی: ذخیره‌سازی ابری به کاربران این امکان را می‌دهد که از هر کجا و در هر شرایطی به داده‌های خود که صد البته حضوری در دستگاه‌های خودشان ندارد دسترسی پیدا کنند، خواه دستگاه در میان استفاده از داده‌ها دچار اشکال شود و خواه شخص درون یک ترمینال شلوغ و به دور از سیستم خانگی خود باشد. نقطه مقابل این مزیت، مساله‌ی اعتماد به سرویس‌های ارائه دهنده‌ی فضای ابری است که همیشه داده‌های شما را در امنیت و حریم دست نخورده‌اش حفظ و امانت‌داری کنند. هرچه ما در این مسیر به پیش می‌رویم، تکنولوژی ابری ملزم خواهد بود که سطح امنیت خود را برای پاسخگویی به نگرانی عمومی ناشی از وابستگی به سرویس‌های مبتنی بر آن افزایش داده و تقویت کند.

اپلیکیشن‌های موبایل بیشتر: نقطه عطف این حرکت هم‌اکنون نیز آغاز شده است. شرکت‌ها روز به روز بر تعداد اپلیکیشن‌های خود که تنها بر بستر وب اجرا می‌شوند افزوده و اپلیکیشن‌های بومی در سیستم‌عامل‌ها کم‌رنگ‌تر می‌شوند. هرچه قطار این تکنولوژی بیشتر در مسیر خود حرکت می‌کند، شاهد محصولات بسیار بیشتری خواهیم بود که مدل SaaS یعنی نرم‌افزار بعنوان سرویس را به کار می‌بندند.

اینترنت اشیا: این شاخه که بیشتر به مه شبیه است تا ابر... اما در هر صورت اینترنت اشیا بخشی جدایی ناپذیر از آینده‌ی ما خواهد بود. دنیایی را تصور کنید که در آن تمامی دستگاه‌ها و ابزارها به شبکه‌ای داخلی و عظیم به یکدیگر متصل شده و خود این شبکه در ابرهای گسترده لانه گزیده است. بجای اینکه مجبور باشیم هر بار برای استفاده از داده‌ها آن‌ها را از ابر بازخوانی یا ارسال کنیم، همه‌چیز در ابر بوده و حس کارکرد روان‌تر و قابل درک‌تری به خود می‌گیرد. و در این میان اندکی نیز به ترسناک بودن یک حمله‌ی سایبری خراب‌کارانه فکر کنید که شرکت‌های بزرگ ید طولایی در مواجهه با آن‌ها داشته‌اند.

به واقع امروزه در عجب دنیایی زندگی می‌کنیم... و متحیرم که آینده برای ما چه رهاورد و ارمغانی خواهد داشت...