راهکارهای تربیتی برای مقابله با آسیب های فضای مجازی برای فرزندان


در قبال این فضای پیش‌بینی ناپذیر و تاثیر احتمالا مخربی که بر ذهن و اندیشه فرزندان خواهد داشت چه باید کرد؟

1- والدین آگاه و روزآمد
اولین گام برای مهار آسیب‌های فضای مجازی داشتن تسلط و آگاهی‌های لازم جهت استفاده سالم و مفید از فضای مجازی از جانب پدر و مادر است. عمدتا والدینی که شیوه استفاده صحیح از دستگاه‌های ارتباطی را نیاموخته‌اند، نادانسته یا ناخواسته فرزندانشان را در معرض خطرات و آسیب‌های جدی‌تری قرار می‌دهند. در صورتی امر و نهی‌های والدین از جانب فرزندان مسموع واقع خواهد شد که با تکیه بر اطلاعات صحیح ایراد شوند. لذا هر یک از ما در جایگاه پدر و مادر وظیفه داریم بنابر مصالح تربیتی خانواده خویش و فرزندان‌مان، دایره اطلاعات خود را پیرامون فضای مجازی، کاربری ها و آسیب‌های آن گسترش دهیم.

2- تنظیم قوانین خانوادگی
اجرای چند قانون ساده در محیط خانه می‌تواند تا اندازه بسیار زیادی آسیب‌های فضای مجازی را محدود سازد. به عنوان مثال هیچ یک از اعضای خانواده حق بردن گوشی به اتاق خواب را نداشته باشند. یا مودم تنها در ساعات مشخصی از روز در خانه روشن باشد و خارج از آن ساعات استفاده از آن منع شود. اجرای چنین قوانین ظاهرا ساده، هم در سلامت بدن و جسم اعضای خانواده تاثیر بسزایی خواهد داشت و هم در سلامت روح و اندیشه ایشان موثر واقع خواهد شد.

3- محدودیت در لوازم الکترونیکی غیرشخصی
بعضا دیده می‌شود که والدین تبلت یا گوشی هوشمند اختصاصی برای فرزند خود تهیه می‌کنند و این درحالیست که به رمز عبور این وسیله حتی دسترسی ندارند. چنین عمل خطرناکی نه تنها ممکن است آسیب‌های جدی جسمانی و روانی برای کودک و نوجوان در پی داشته باشد بلکه ممکن است امنیت تمام اعضای خانواده را به چالش بکشد. کودکان و نوجوانان تازه بالغ ممکن است به سادگی یک غریبه را محرم اسرار خود فرض کنند و برای ایشان اطلاعات شخصی خود یا خانواده را فاش سازند. ضرورتا می‌بایست لوازم الکترونیکی در دسترس والدین یا سایر اعضای خانواده باشد تا با حداکثر میزان نظارت زمینه آسیب‌های احتمالی بر طرف شود.

4- الگوسازی یک خانواده پر تحرک و پویا
خانواده‌ای که تعاملات گسترده و منظم با اعضای خود و دیگران داشته باشد خلاء عاطفی و روانی نخواهد داشت. هر میزان که همبستگی اعضای خانواده افزایش یابد تمایل به حضور منفردانه در فضای مجازی کاهش خواهد یافت. این یکی از خصلت های اساسی فضای مجازی است که اجتماع را به افراد تقلیل می‌دهد. افراد تنها زمانی به فردیت می‌رسند که هر یک اختصاصا و مجزا از دیگری در این فضا حضور به هم رسانند. اما یک خانواده پویا می‌تواند تا اندازه زیادی از این امر جلوگیری به عمل آورد.

امروز فضای مجازی بخشی از زندگی مردم شده و فضای مجازی و فناوری اطلاعات می توانند روشی عالی برای تفریح والدین و فرزندان در کنار یکدیگر است تا یکدیگر را بهتر بشناسند.
هرفناوری با فراهم آوردن یکسری فرصت ها،چالش هایی نیز پیش روی بشر قرار داده است که با توسعه فعالیت های فرهنگی و پیشگیری از وقوع ناهنجاری های فرهنگی و اجتماعی می توان مضرات آن را به حداقل رساند.

اینترنت و فضای مجازی مانند تلویزیون می تواند زمان لازم برای مطالعه،بازی،فعالیت های اجتماعی و بودن در دنیای واقعی کودکان را کاهش دهد، بنابراین والدین باید ساعات ورود کودکان به اینترنت را کنترل کنند و اجازه ندهند، کودک شان ساعت های طولانی در محیط بازی باشد.

کار طولانی مدت با کامپیوتر صدمات بدنی زیادی برای کودکان دارد و در کنار این صدمات بدنی منزوی کردن کاربر و اعتیاد اینترنتی را نباید نادیده گرفت که این امر تبعات جبران ناپذیری بر رفتار و عملکرد فرزندان دارد.

والدین باید به جای ممنوع کردن کار با رایانه، راه و روش استفاده صحیح از اینترنت را به آنها بیاموزند، در کشور ما به دلیل اطلاعات محدود والدین از رایانه،نمی توانند نظارتی دقیق بر عملکرد فرزندان خود داشته باشند،بنابراین باید فرزندان راتشویق کرد تا هر آنچه در اینترنت برایشان اتفاق می افتد با والدین خود درمیان بگذارند، اما عده ای از خانواده ها نداشتن وقت کافی را بهانه قرار می دهند و بدون آگاه کردن کودک درباره محیط بازی به او اجازه می دهند تا ساعات زیادی  را دراینترنت بگذرانند.

والدین باید هوشمندانه برخورد کنند و  به کودکان آموزش دهند که ممکن است کاربران فضای مجازی با اسم،سن و موقعیت واقعی خود وارد این محیط نشده باشند،بنابراین اعتماد به آنها خطرناک است،بنابراین باید به کودکان آموخت که هیچ یک از اطلاعات شخصی خود را در اینترنت اعلام نکنند وبه افرادی که نمی شناسند پست الکترونیک ارسال نکنند.

تنها گذاشتن فرزندان در فضای سایبری بسیارخطرناک است و برای خردسالان به جای نظارت باید همراهی صورت گیرد،والدین باید سایت هایی را درصفحه خانگی تعریف کنند که از محتوا و مطالب آن کاملا آگاه باشند و سپس به فرزندان خود اجازه ورود به اینترنت را بدهند.

یادگیری فناوری اطلاعات از سوی والدین اهمیت دارد،البته احتیاجی نیست والدین تبدیل به یک نفوذگر یارانه ای شوند، اما تنها کسب اطلاعات در مورد این موضوع کافی است،چراکه هرچه شکاف اطلاعاتی بین والدین و فرزندان در خصوص فناوری اطلاعات محدودترباشد،شاهد تهدیدات کمتری برای فرزندان خواهیم بود.

بدیهی است آنچه در اینترنت عرضه می شود،برای تمامی رده های سنی مناسب نبوده و اینترنت بدون فیلتر و پالایش،امکان دسترسی به تمام سرویس های مضر یا غیراخلاقی را برای فرزندان ایجاد می کند و براین اساس دربسیاری از کشورها استفاده از ابزارهای فیلترینگ برای جلوگیری از مضرات اینترنت برای کودکان در اختیار والدین قرار می گیرد.

فعالیت فرزندان در فضای مجازی و دغدغه‌های والدین

در فضای جامعه کنونی و با توجه به پیشرفت لحظه ای زندگی دیجیتالی، والدین این مسئله برایشان سوال می‌شود که واقعا از چه سنی برای کودکان باید گوشی یا تبلت تهیه و در اختیار فرزندانشان قرار دهند. از طرفی نگرانی والدین در مورد رویارویی فرزندانشان در مواجهه با کانال‌های مبتذل و مستهجن دغدغه ای خاص شده است .
با توجه به رصد فضای مجازی و پایش اینگونه سایت‌ها مشخص است که کانال‌های مستهجن تصاویری از اعمال شنیع و زننده‌ای همچون هم‌جنس‌بازی، تجاوز جنسی، ارتباط جنسی با محارم و حتی مقاربت جنسی انسان با حیوان را به نمایش می‌گذارند.

حال برای پیشگیری از اینگونه تهدیدات و آسیب‌ها در بین نوجوانان و جوانان، والدین و معلمان و اساتید می‌بایست نسبت به تهدیداتی که در فضای مجازی وجود دارد آگاه شوند و راهکارهای مناسب را برای مقابله با این‌گونه تهدیدات فرا گیرند؛ زیرا والدین، معلمان و اساتید نقش بسزایی در آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی جوانان و نوجوانان دارند.

اعتیاد یعنی عادت داشتن به تکرار یک عمل به شکل مستمر است. وقتی در مورد اعتیاد به بحث می پردازیم افکار اجتماع متوجه اعتیاد به مواد مخدر می‌گردد، اما واقعیت مسئله دیگری است. امروزه در جهان عدهٔ زیادی به تماشای تلویزیون و اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای معتادند که به طور مشهود معضلی در جمع‌های عمومی شده و باعث نگرانی والدین و حتی کم رنگ شدن صله رحم در جامعه کنونی است.

والدینی که صبح تا شب مشغول اینترنت و چت و گوشی هوشمند خود هستند، این رفتار را باید در کودکان و نوجوانانشان نیز، انتظار داشته باشند. چرا که کودکان و نوجوانان، در سنین اولیه رشد، بیش‌ترین سطح تأثیر پذیری را از رفتار بزرگترها به خصوص والدین خود کسب می‌کنند. کارشناسان ما با حضور در مدارس شاهد شکایات دانش آموزان در مورد بی توجهی والدین به واسطه استفاده بی حد و مرز از شبکه‌های اجتماعی هستند که این موضوع خود جای تامل و توجه دارد.

والدین بدانند صحبت کردن درباره سایت‌های مستهجن با کودکان و نوجوانان تاثیر بسزایی در افکار و فعالیت آنان در فضای مجازی دارد که بعضی از والدین این امر را خطا و نوعی بی حیایی میدانند که این تصور اشتباه است. فرزندان را باید با عواقب استفاده از این پرتال‌ها آشنا کنید و به صورت مالتی مدیا و چند منظوره سبک زندگی دیجیتالی را باید به کودکان خود مانند دستشویی رفتن و مسواک زدن و لباس پوشیدن، یاد بدهید.

خیلی از مهارت‌های اجتماعی را کودکان و نوجوانان می‌توانند در محیط واقعی، از دیگران یاد بگیرند به طور مستقیم یا غیر مستقیم.

چند پیشنهاد برای مراقبت بیشتر در مورد فرزندان و فعالیت آنها در فضای مجازی

- با ایجاد رابطه دوستانه با فرزندان خود، به آنها یاد بدهید که مشاهده پرتال‌های مستهجن، چه عواقب منفی در پی دارد.

- فهرستی از سایت‌های خوب و ارزشمند را در اختیار آنها قرار داده و برای کلید زنی این گونه سایت‌ها فرزندان را در فضای مجازی همراهی کنید.

- به فرزندتان آموزش دهید که هیچ صفحه ناشناسی را کلیک نکند و به هویت‌های کاذب در شبکه‌های اجتماعی اعتماد نکنند.

- در فضای منزل اعضای خانواده باید رمزهای گوشی، تبلت و لپ تاپ شخصی یکدیگر را بدانند و مسئله ای را پنهان نداشته باشند و والدین مخصوصا اشرافیت کامل بر این موضوع داشته باشند. البته والدین بدانند که این موضوع باید در کمال آرامش و متانت صورت گیرد و منجر به ناهنجاری های رفتاری نشود.

محافظت از کودکان در فضای اینترنت

اینترنت می‌تواند مکانی گسترده برای کودکان باشد تا بیاموزند، سرگرم شوند، با دوستان مدرسه‌ای گپ بزنند، و با آسودگی خیال به مکاشفه بپردازند. اما درست همانند دنیای واقعی، وب هم می‌تواند برای کودکان خطرناک باشد.

قبل از اینکه به کودکانتان اجازه دهید که بدون نظارت شما به اینترنت متصل شوند، یک سری از قوانین باید تعیین شوند:

۱- کودکانتان را تشویق کنید که تجارب اینترنتی خود را با شما سهیم شوند. همراه با کودکانتان از اینترنت لذت ببرید.

۲- به فرزندانتان بیاموزید که به غرایز خود اعتماد کنند. اگر در مورد چیزی احساس ناخوشایندی دارند، باید به شما درباره آن بگویند.

۳- اگر فرزندانتان به اتاق‌های گفتگو سر می‌زنند، از برنامه‌ای پیام‌رسان فوری و بازی‌های ویدویی آنلاین استفاده می‌کنند، یا فعالیت‌های دیگری که به نامی برای مشخص کردن خودشان نیاز است، انجام می‌دهند، به آنها در انتخاب این نام کمک کنید و مطمئن شوید که این نام باعث افشاء هیچ اطلاعات شخصی درموردشان نمی‌شود.

۴- به فرزندانتان تأکید کنید که هرگز آدرستان، شماره تلفن یا سایر اطلاعات شخصی شامل جایی که به مدرسه می‌روند یا جایی که دوست دارند بازی کنند را ارسال نکنند.

۵- به کودکان بیاموزید که تفاوت بین درست و غلط در اینترنت همانی است که در دنیای واقعی وجود دارد.

۶- به کودکان بیاموزید که چگونه به دیگر استفاده کنندگان از اینترنت، احترام بگذارند. مطمئن شوید که آنها می‌دانند قواعد رفتار خوب فقط به دلیل اینکه پشت کامپیوتر هستند، تغییر نمی‌کند.

۷- به فرزندان تأکید کنید که به دارایی‌های دیگر کاربران احترام بگذارند. برایشان توضیح دهید که کپی‌های غیرقانونی از کارهای دیگران – مانند موسیقی، بازیهای تصویری و سایر برنامه‌ها- مانند دزدیدن آنان از یک فروشگاه است.

۸- به کودکان بگویید که هرگز نباید دوستان اینترنتی خود را شخصاً ملاقات کنند. توضیح دهید که دوستان اینترنتی ممکن است همانی که خود می‌گویند، نباشند.

۹- به کودکانتان بیاموزید که هرچه که می‌خوانند و می‌بینند، صحیح نیست. آنها را تشویق کنید که در مورد صحت مطالب اینترنت از شما سؤال کنند.