«بیت کوین یا پول مجازی » از جمله نوآوری ها در حوزه تجارت الکترونیکی و مالی محسوب می شود که طی پنج سال گذشته گسترش یافته است. بیت کوین در حقیقت، یک نوآوری اینترنتی با کارکردی مشابه «پول بی پشتوانه » است که طی این سال ها ارزش آن در بازارهای جهانی از چند صدم دلار به صدها دلار افزایش یافته است.

رویکردها و نظرهای مختلفی در مورد چیستی و کارکرد بیت کوین در میان کارشناسان حوزه فضای مجازی، اقتصاددانان و فعالان اقتصادی وجود دارد. برخی بیت کوین را همانند حباب می دانند و در مورد تبعات و نتایج آن هشدار می دهند و برخی دیگر آن را واکنش قدرت گرفته از فناوری اطلاعات به نابسامانی های نظام مالی و پولی جهانی به شمار می آورند؛ واکنشی که با باز آفرینی مبنایی پول آغاز شده است. به عبارت دیگر از منظر منتقدین نظام مالی جهانی، معماری نظم نوین جهانی با جایگزینی ارزهای دیجیتال با دلار آمریکا پیگیری می شود. از این زاویه، دیدگاه های مختلف و متناقضی در باره ی بیت کوین وجود دارد که لزوم بررسی و پژوهش پیرامون این پدیده تازه اینترنتی و مالی را دوچندان می سازد.

بیت کوین (Bitcoin) نوعی واحد پول دیجیتال و در واقع واحد پول رایج در شبکه است. اما واقعاً بیت کوین چیست و از کجا آمده است؟

این پدیده اولین باراوایل فوریه سال ۲۰۰۹، در پی مقاله ای که توسط برنامه نویس ژاپنی به نام ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) منتشر، و به دنیا معرفی شد. این برنامه نویس مرموز که تا کنون هیچ گونه اطلاعات شخصی از خود در دسترس قرار نداده در وب‌سایت (P2P Foundation) برای اولین بار از پول دیجیتال حرف زد و نوشت:

«من یک سیستم پرداخت الکتریکی متن‌باز (Open Source) ایجاد کرده‌ام که بیت کوین نامیده می‌شود، با سیستم کنترل‌کننده‌ی غیرمتمرکز، بدون سرور مرکزی یا تکیه بر نهادهای‌ اعتباری.»

ناکاموتو واحد پولی ای خلق کرد و آن را بیت کوین نامید که ترکیبی از کلمات بیت به معنای واحد اطلاعات کامپیوتری و کوین که به معنی سکه است. البته پول اختراع شده توسط او هیچ شباهتی به سکه یا اسکناس نداشت، هیچ اثری از کاغذ، مس، نقره یا طلا در ساخت این پول عجیب نبود، فقط ۳۱ هزار خط برنامه و یک اعلامیه اینترنتی. ناکاموتو ادعا کرده بود که مردی ۳۶ ساله اهل کشور ژاپن است و اعلام کرده بود که بیش از یک سال وقت صرف نرم افزاری به نام بیت کوین کرده و انگیزه خود از این کار را خشم زیاد از وضعیت فاجعه بار اقتصادی برشمرد. وی افزود که می خواسته واحد پولی اختراع کند که تحت تاثیر سیاست های غیر قابل پیش بینی مالی، دزدی های بانکداران و سیاست نباشد.

اختراع ناکاموتو به طور نرم افزاری کنترل می شود و در طول ۲۰ سال آینده، ۲۱ میلیون بیت کوین تولید خواهد کرد، به این صورت که هر ده دقیقه یک بار سکه ها از طریق مکانیزمی شبیه به لاتاری به بازار عرضه می شوند. کسانی که به دنبال این سکه ها هستند، بارها و بارها در این لاتاری شرکت می کنند و سریع ترین کامپیوتر بیشترین پول را خواهد برد و سایرین هم به نسبت سرعت خود سهمی خواهند داشت. فرآیند تولید و توزیع بیت کوین به (Bitcoin Mining) معروف است و از نرم افزاری به اسم (Bitcoin Miner) جهت شرکت در این شبه لاتاری استفاده می شود. برای شروع شرکت در این فرآیند ابتدا باید یک کیف پول (Bitcoin Wallet) برای بیت کوین های خود داشته باشید زیرا این واحد پولی مجازی است و شما به جایی برای نگه داری آن نیاز دارید. می توانید با مراجعه به سایت Bitcoin برای سیستم عامل خود برنامه های بیت کوین را دانلود کنید. شما ابتدا باید شماره حساب داشته باشید و این برنامه به شما شماره حساب یا (Bitcoin Address) را می دهد. البته دقت کنید که تمام دارایی شما در کیف پول شماست پس مراقب باشید. شماره حساب بیت کوین همواره با عدد ۱ شروع می شود برای مثال: ۱GEEi5CfZitZ6XFmnwXt3jeArkRYd7QsPv حال این سوال پیش می آید که عمل (mining) چیست و نقش آن در فرآیند ایجاد بیت کوین ها چیست؟ در واقع هر بیت کوین به جای این که توسط بانک مرکزی ایجاد شود، توسط عده ای معدن چی (miner ) ایجاد می شود که در یک شبکه غیر متمرکز بر سر یافتن جواب یک مساله یا در حقیقت یک (Hash) پیچیده با هم رقابت می کنند. اولین کسی که بتواند هر مساله را حل کند، مالک آن مساله و حل آن، که یک بیت کوین است می شود. حل هر مساله و اعلام عمومی آن، به معنای اعلام عمومی شروع مساله بعد است و کامپیوترهایی که حل مساله را دریافت کرده اند می توانند شروع به حل مساله بعدی بر سر تصاحب بیت کوین جدید کنند. بیت کوین به گونه ای طراحی شده است که مشکل چاپ بی پشتوانه پول توسط دولت ها را حل کند. پیچیدگی مسائل به صورتی تغییر می کند که میزان بیت کوین ها به طور مداوم به گونه ای کاهش یابد که هر چهار سال یک بار میزان بیت کوین های جدید نصف شود، بدین صورت تعداد بیت کوین ها تا سال ۲۱۴۰ در مرز ۲۱ میلیون ثابت خواهد شد.

اختراع عجیب ناکاموتو توجه زیادی را به خود جلب کرد طوری که بسیاری از مردم در این لاتاری شرکت کردند و صرافی های آنلاین بسیاری به وجود آمد تا مردم بتوانند بیت کوین ها را با پول های رسمی مثل دلار و یورو تعویض کنند. هر کسی قادر به خرید بیت کوین است. قیمت بیت کوین در ابتدا کمتر از یک پنی بود، اما کم کم با پذیرش آن در پایان سال ۲۰۱۰ افزایش قابل توجهی پیدا کرد و در ژانویه سال ۲۰۱۱ هر بیت کوین ارزشی بیش از ۲۹ دلار داشت. البته این روند ادامه پیدا نکرد و در سپتامبر همان سال به ۵ دلار سقوط کرد. با این وجود هم چنان حدود ۷ میلیون بیت کوین در گردش بود که با این حساب ساتوشی ناکاموتو ۳۵ میلیون دلار دارایی تولید کرده بود.

در نمودار زیر نوسانات قیمت بیت کوین را از دسامبر سال ۲۰۱۲ تا نوامبر ۲۰۱۳ مشاهده می کنید:

 

با وجود این، شخص ناکاموتو هنوز در پرده ای از ابهام باقی مانده بود. قبل از پدیده بیت کوین هیچ اثری از برنامه نویسی به این نام نبود، وی از ایمیل و وب سایت غیر قابل ردیابی استفاده می کرد. در سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ ناکاموتو صدها پست به انگلیسی روان در وبسایتش منتشر کرد و با وجود این که از برنامه نویسان دیگر برای بهبود بخشیدن بیت کوین کمک خواسته بود و با برخی در ارتباط بود اما هرگز جزییاتی از هویت و زندگی شخصی خود برای کسی فاش نکرد. وی سرانجام در ایمیلی که به یکی از این برنامه نویسان فرستاده بود اعلام کرده بود که دیگر بیت کوین در حوزه فعالیت هایش نیست و از آن زمان به بعد ناپدید شد.

بعد ازآن صدها داستان و نظریه در مورد هویت واقعی ناکاموتو و محل زندگی اش ساخته و پرداخته شد، سوال اصلی این بود که آیا می توان به وی اعتماد کرد؟ یکی از وبلاگ نویسان و مفسران تکنولوژی این گونه نوشت :

می توانم به راحتی تصور کنم که ناکاموتو در راس یک حقه کلاه برداری پانزی قرار دارد (حقه پانزی شیوه ای خاص در کلاه برداری توسط ایجاد شرکت های هرمی است) .

اما با همه این اوصاف این گونه به نظر می رسد که اهداف ناکاموتو بیشتر سیاسی بوده است تا کلاه برداری. با کمی دقت می بینیم که او واحد پول خود را فقط چند ماه بعد از بحران بانکداری جهانی عرضه کرد و مقاله ای طویل درباره واحد های پول سنتی که تحت پشتیبانی دولت ها هستند نوشت. ناکاموتو معتقد بود که مشکل اصلی پول سنتی اطمینان از این موضوع است که بانک مرکزی ارزش پول را پایین نمی آورد اما از تاریخچه واحدهای پول موجود این طور به نظر می رسد که این اعتماد بارها و بارها توسط بانک مرکزی شکسته شده است، به علاوه بانک ها این پول ها را با پشتوانه اندک به خریداران املاک ، ماشین و … قرض می دهد.

به طور کلی نرم افزار بیت کوین قابلیت های قابل توجهی مانند تراکنش های بی واسطه به هر نقطه ای از جهان و نداشتن کارمزد یا بسیار کم بودن آن برای این تراکنش ها است. از دیگر خصوصیات نرم افزار این است که مردم می توانند بدون هیچ واسطه ای انتقالات مالی انجام دهند، به علاوه هیچ کس از خارج سیستم قادر به تولید پول بیشتری نیست. بانک های مرکزی و دولت ها نقشی در تولید بیت کوین ندارند. در بیت کوین همه چیز بر پایه رمزنگاری است نه بر پایه اعتماد. بانک ها همواره بر تبادل الکترونیکی مالی نظارت دارند، تا کسی نتواند یک پول را دو بار خرج کند! درباره پول نقد چنین مساله ای مطرح نیست زیرا نمی توان یک اسکناس را به دو نفر همزمان داد، اما در مورد پول دیجیتال همواره این خطر وجود دارد که یک پول چند بار خرج شود. ناکاموتو راه حل هوشمندانه ای با استفاده از روش رمزنگاری ارائه کرد. نرم افزار بیت کوین تمام تبادلات مالی را رمزنگاری می کند، فرستنده و دریافت کننده بیت کوین در هر مبادله با رشته ای از اعداد شناخته می شوند اما یک مدرک عمومی از حرکت هر بیت کوین در تمام شبکه منتشر می شود. در این مبادلات نام طرفین مبادله محفوظ است اما همه می توانند انتقال پول را مشاهده کنند بنابر این نرم افزار اجازه نمی دهد یک پول دو بار خرج شود. یک زنجیره بلوکی (Blockchain) محلی برای ثبت تراکنش های عمومی است که به اشتراک گذاشته شده است و کل شبکه بیت کوین را شامل می شود. همه تراکنش های تایید شده در این زنجیره ثبت می شوند. به این ترتیب می توان در تراکنش های جدید بررسی کرد که بیت کوین هایی که خرج می شوند متعلق به فرستنده هستند یا خیر.

در مورد بحث امنیت در بیت کوین می توان آن را نرم افزاری با امنیت بالا دانست. دن کامینسکی، پژوهشگر معروف در زمینه امنیت اینترنت (هکری که ایراد اساسی دی ان اس را یافت و دنیای اینترنت را از خطر جدی نجات داد) می گوید:

ابتدا که نرم افزار بیت کوین را بررسی کردم، مطمئن بودم که می توانم سیستم امنیتی آن را بشکنم و بیت کوین را هک کنم. برنامه بیت کوین به طور بسیار فشرده و غیر قابل فهمی نوشته شده است و در این نوع برنامه نویسی، برنامه نویس باید بسیار حساس و وسواسی باشد تا مرتکب اشتباه نشود. من باگ های زیادی در بیت کوین پیدا کردم اما هر بار که می خواستم از یکی از آن ها برای هک کردن استفاده کنم بلافاصله خط دیگری از برنامه را می دیدم که این اشتباهات را اصلاح کرده است. من ۹ راه مختلف برای نفوذ به بیت کوین یافتم اما هر بار سیستم حمله را دفع کرد.

کامینسکی می گوید که تا به حال با چنین چیزی رو به رو نشده بود و به نظر وی ناکاموتو باید برنامه نویسی درجه یک با درک بسیار عمیق از زبان ++C ، دانش اقتصادی، رمزنگاری و شبکه های (Peer to Peer) باشد. با این حساب یا یک گروه بر روی این نرم افزار کار کرده اند یا ناکاموتو واقعا یک نابغه است. البته کامینسکی تنها کسی نیست که چنین عقیده ای دارد. ناکاموتو پس از عرضه بیت کوین مقاله ای ۹ صفحه ای در مورد طرز کار آن منتشر کرد که شامل سه ارجاع به مقالات علمی استوارت هیبر پژوهشگری در (HP Labs) در پرینستون بود.  هیبر معتقد است کسانی که پروژه بیت کوین را به انجام رسانده اند درک بسیار عمیقی از رمزنگاری داشته اند و از هوش بسیار بالایی برخوردارند و مفاهیم رمزنگاری را به صورت نوینی با هم ترکیب کرده اند. حدس زده می شود دلیل این که ناکاموتو اصرار به مخفی ماندن هویت واقعی خود داشته است .

این بوده که اغلب کسانی که با این گونه مسائل مربوط به پول سر و کار داشته اند، دچار مشکلات و دردسرهای قانونی شده اند. بیانیه ای از طرف (FBI) به این شرح موجود است:

خلق سکه یا واحد پول به منظور رقابت با سکه ها و واحد پول رسمی بر خلاف قانون فدرال است و این شامل واحد های پول آنلاین نیز می باشد.

در سال ۲۰۰۷ دولت فدرال بر علیه شرکت (E-Gold) که یک واحد پولی قابل تعویض با طلا به وجود آورده بود اقامه دعوا کرد و استدلالش این بود که این واحد پولی زمینه پولشویی را فراهم می کند زیرا استفاده کنندگان از آن نیازی به ارائه هویت خود نداشتند. این شرکت سرانجام تعطیل شد. به نظر می رسد بیت کوین کاری شبیه به همین انجام می دهد، یعنی با واحد پولی رایج دلار رقابت دارد و هویت استفاده کنندگان نیز کاملا محفوظ می ماند. این امر توجه مجرمان را به خود جلب می کند، برای مثال وبسایتی با عنوان راه ابریشم ایجاد شد که در ازای ارائه بیت کوین مبادلات هروئین و حشیش انجام می داد. اما برخی معتقدند که ممکن است بیت کوین مشکل قانونی نداشته باشد چون هنوز معلوم نیست که باید با آن مانند واحد پول برخورد کرد یا نوعی کالا و یا ضمانت نامه. با این وجود مسائل سوال برانگیز و نامعلوم در مورد بیت کوین می تواند خطرناک باشد. شاید به همین دلیل باشد که ناکاموتو بیت کوین را بر پایه سیستم (Peer to Peer) نوشت که عموما برای رد و بدل کردن آهنگ ها و فیلم های بدون مجوز استفاده می شود. در این سیستم ها کاربران به جای ارتباط با یک سرور مرکزی با یک دیگر مرتبط اند بنابراین هیچ شرکتی وجود ندارد که مرکزیت امور را بر عهده داشته باشد و فرد خاصی در آن مرکز نیست که بتوان او را محکوم و دستگیر کرد.

به طور کلی چند راه مشخص برای دستیابی به این پول نو پا وجود دارد. اولین راه همان روش ماین کردن است که پیش تر شرح داده شد اما می توان بیت کوین را خریداری نیز کرد یعنی به ازای پول های رایج بیت کوین دریافت کرد. به این عمل در اصطلاح (Exchange) گفته می شود. برای این کار می توان به صرافی های آنلاین بیت کوین که تعداد آنها کم هم نیست مراجعه کرد. راه دیگر جمع آوری قطره ای است. در این روش شما با داشتن یک آدرس بیت کوین می توانید از طریق سایت های تبلیغاتی درآمد بیت کوینی کسب کنید. این سایت ها به ازای بازدید شما از تبلیغات به شما مقدار اندکی پول می دهند که در صورت تداوم می تواند منبع درآمد بیت کوین به حساب بیاید.

لایت کوین (Litecoin) هم نوعی ارز مجازی تقریبا شناخته شده است که تولید آن بسیار راحت تر می باشد و همچنین مقدار بیشتری از آن در بازار وجود دارد. به این ترتیب، اگر بیت کوین را طلا در نظر بگیریم می توانیم به لایت کوین لقب نقره را بدهیم. در واقع، زمانی که تولید بیت کوین در مقدار ۲۱ میلیون متوقف شود، ۸۴ میلیون لایت کوین تولید خواهد شد. هم چنین معاملات لایت کوین تنها به ۲٫۵ دقیقه زمان احتیاج دارد در حالی که بیت کوین برای کامل کردن فرآیند معامله بیش از ۱۰ دقیقه زمان می گیرد. تفاوت اصلی آن با بیت کوین در میزان امنیت آن است. به دلیل استفاده از تکنیک های خاص رمزنگاری، میزان امنیت لایت کوین نسبت به بیت کوین بیشتر است و در واقع به دلیل میزان بالای حافظه درگیر در آن، هک کردن و ایجاد اختلال درلایت کوین بسیار دشوار و پرهزینه است. در مقایسه با وضعیت بیت کوین، لایت کوین در دوران جنینی قرار دارد. ارزش هر لایت کوین طی چند هفته اخیر از ۹ دلار به هم اکنون ۴۸ دلار آمریکا رسیده است. البته هنوز توسط Mt Gox، بزرگترین صرافی بیت کوین ، پشتیبانی نمی شود. در صورت تمایل می توانید برای لایت کوین هم با مراجعه به سایت Litecoin فرآیند مشابه بیت کوین را طی کنید.

امروزه از بیت کوین می توان برای خرید و فروش برخی اقلام به صورت آنلاین استفاده کرد. برای به دست آوردن بیت کوین شرکت در لاتاری آن کار عاقلانه ای نیست زیرا هر چه تعداد کاربران شرکت کننده بیشتر باشد شانس برنده شدن کاهش می یابد و نیاز به ابر کامپوترهای پر سرعت است تا بتوان لاتاری را برد. با این حساب در ابتدا که شرکت کنندگان کم بودند امکان برنده شدن بیشتر بود، اما هم اکنون باز کردن حساب در سایت های صرافی آنلاین بیت کوین عاقلانه ترین راه برای به دست آوردن آن به نظر می رسد. بیت کوین می تواند مثل پول یا سرمایه باشد، می توان در ازای آن کالا دریافت کرد یا می توان مانند اوراق بهادار یا سهام به آن نگریست به هر نحو این پدیده این روزها بازار داغی در بین مردم برای خود دست و پا کرده است. برای استفاده از واحد پولی بیت کوین از آن جا که هیچ پشتوانه ای مثل طلا یا دولت ها ندارد، باید به آن اعتماد کرد. یعنی فرض کنیم بیت کوین هرگز هک نخواهد شد و ناکاموتو پول ها را بالا نخواهد کشید. بعد از این که این اعتماد شکل گرفت قیمت واقعی بیت کوین از عواملی چون تعداد بازرگانانی که از آن استفاده می کنند و تخمین های احتمالی یا این که دولت ناگهان آن را غیر قانونی اعلام کند تاثیر خواهد پذیرفت. قیمت بیت کوین هم اکنون در زمان نوشتن این مطلب ۱۱۴۶ دلار، کمی پایین تر از قیمت هر اونس طلا که ۱۲۴۶ دلار آمریکا می باشد است. قیمت بیت کوین طی چند روز اخیر برای اولین بار به بیش از ۱۰۰۰ دلار آمریکا رسید. این طور که به نظر می رسد بیت کوین دیگر یک واحد پولی ارزان قیمت نیست. در زیر نمودار تغییرات قیمت بیت کوین را در چند ماه اخیر مشاهده می کنید. گفته می شود از جمله دلایل افزایش چشم گیر قیمت بیت کوین افزایش محبوبیت آن در کشور چین و بالا رفتن مبادلات آن است. از دلایل دیگر آن شاید شکست وبسایت راه ابریشم باشد که در ازای بیت کوین مواد مخدر خرید و فروش می کرد.

ناکاموتو کسی است که بیت‌کوین، اولین واحد پول دیجیتال غیرمتمرکز جهان را ابداع کرد؛ واحد پول مجازی‌که نیاز به هیچ دلال، بانک و دولتی ندارد.

بیت‌کوین به عنوان واحد پولی الکترونیکی بدون پشتوانه معروف شده است. در واقع بیت‌کوین یک شبکه مالی آنلاین است که همه می‌توانند از آن برای ارسال یا دریافت پول استفاده کنند.

درست مانند کاری که کارت‌های شتاب و اینترنت‌بانک‌ها انجام می‌دهند. اما بیت‌کوین چند تفاوت اساسی با روش‌های معمولی پرداخت آنلاین دارد که باعث شده است حاشیه‌های زیادی پیرامون آن شکل بگیرد.

اول اینکه بیت‌کوین هیچ مرکزیتی ندارد و هیچ موسسه مالی یا بانکی صاحب یا ناظر آن نیست. بیت‌کوین ساختاری فرد به فرد دارد و هزاران کامپیوتر در سرتاسر اینترنت پردازش پرداخت‌های آن را زیر نظر دارند.

دومین تفاوت هم این است که شبکه بیت‌کوین واحد پولی مخصوص خودش را دارد و از واحدهای پولی موجود، یعنی دلار و یورو و غیره، استفاده نمی‌کند. تفاوت دیگر اینکه هر کسی می‌تواند واحد پولی این شبکه غیررسمی را درست مانند طلا استخراج کند.

آخرین باری که خرید کردید، پول اش را چطور پرداخت کردید؟ نقدی؟ کارت اعتباری؟ انتقال از حساب بانکی؟ شاید هم چیزی بوده که با اینترنت خریدید و از حساب اینترنتی‌تان استفاده کرده‌اید.

به‌هر‌حال، از پولی که داشتید، خرج کرده‌اید و شک نداشته‌باشید که حین پرداخت، یک شخص سومی هم درگیر ماجرا بوده؛ یک بانک یا سازمان مالی اعتباری بزرگ که موجودی حساب شما را تضمین کرده است.

اما عجله نکنید، ممکن است همه این معادلات به هم بخورد. کسی به اسم «ساتوشی ناکاموتو» پیدا شده که می‌خواهد همه معادلات را عوض کند و شاید شما را تبدیل کند به یک آدم پولدار، خیلی پولدار. اسم رمز او این است: بیت‌کوین.

اگر ناکاموتو ۱۰ سال قبل‌تر از روز تولدش به دنیا آمده‌بود، شاید آشفتگی‌ای که امروز اقتصاد دنیا را به هم ریخته، اصلاً به وجود نمی‌آمد.

ناکاموتو کسی است که بیت‌کوین، اولین واحد پول دیجیتال غیرمتمرکز جهان را ابداع کرد؛ واحد پول مجازی‌که نیاز به هیچ دلال، بانک و دولتی ندارد، طوری طراحی شده که مردم خرید و فروش کنند بی‌آن‌که هیچ کسی در این کار دخالت کند واحد پولی با منبع باز که در سال‌های اخیر، محبوبیت زیادی به دست آورده ‌است.

داستان بیت‌کوین از اواخر سال ۲۰۰۸ آغاز شد؛ یعنی وقتی که ناکاموتو یک فایل پی‌دی‌اف تهیه کرد و در آن نظریات خود را در مورد کریپتوگرافی (رمزگذاری اطلاعات) منتشر کرد.

ناکاموتو در این مقاله ادعا کرد در ذهن خود به الگوریتمی دست یافته که می‌تواند پرداخت آنلاین را طوری صورت بدهد که مستقیماً از طرف خریدار به فروشنده ارسال شود، بدون اینکه هیچ سازمان مالی در این نقل و انتقال دخالت کند.

بعدها نرم‌افزاری طراحی کرد که می‌توانست برای مبادله بیت‌کوین استفاده شود. این نرم‌افزار سوم ژانویه ۲۰۰۹ انتشار یافت. آن‌روز، لابه‌لای هزاران خط روزنامه نیویورک‌تایمز، می‌شود چند خطی پیدا کرد که زیر عنوان «انتشار نرم‌افزاری که بانک‌دارها را تهدید می‌کند» خبر تولد یک سیستم پولی جدید را به اطلاع دنیا می‌رساند.

«گاوین اندرسن»، تهیه‌کننده نرم‌افزار و رهبر فنی بیت‌کوین، می‌گوید: «آن روز یکی از روزهای حادثه‌ساز در دنیای نرم‌افزار بود، البته شکی نیست که آن روز، دنیای اقتصاد نیز ضربه سنگینی خورد، اقتصادی که به‌خاطر اهمال‌کاری بانکداران غیرمسؤول در حال فروپاشی است.»

«جف کارزیک» یکی از اعضای اصلی تیم چهارنفره برنامه‌نویسی که عهده‌دار بخش امنیت نرم‌افزار است، چنین می‌گوید: «بیت‌کوین از این لحاظ منحصر به فرد است که اولین واحد پول دیجیتالی‌ است که برای پایش نقل و انتقالات، نیاز به هیچ بانکی ندارد. تلاش‌های قبلی که در این زمینه صورت گرفته بود، از جمله بینز و فلوز، همگی به نوعی به پایش از طرف بانک نیازمند بودند، چرا که امکان داشت این پول‌ها چندباره خرج شوند.»

«دیوید بیرچ» مدیر موسسه مشاوران هایپرون، یکی از شرکت‌های مشاوره‌دهنده در زمینه نقل و انتقالات مالی دیجیتال، مفهوم چندباره خرج کردن در دنیای سایبری را چنین توضیح می‌دهد: «محصولات دیجیتالی محدودیت منابع ندارند.

یعنی اینکه شما می‌توانید یک نسخه از آلبوم MP3 بخرید، من هم همان آلبوم را خریداری می‌کنم و هزاران نفر دیگر هم می‌توانند از همان آلبوم داشته‌باشند، بدون اینکه محدودیتی داشته باشیم.» این نداشتن محدودیت برای دوستداران موسیقی مطلوب است، ولی اگر کسی بخواهد یک واحد پولی آنلاین و جهانی به ثبت برساند، این امکان دنیای دیجیتال نامطلوب است.

«چیزی که باعث کارایی پول می‌شود، امکان محدودیت در عرضه آن است. اگر شما یک ۱۰ دلاری ته جیب‌تان داشته‌باشید، می‌توانید امروز با آن پول یک همبرگر و سیب‌زمینی سرخ‌کرده بخوردید، ولی فردا، برای خریدن کتاب دانشگاه‌تان، ‌دیگر آن ۱۰ ‌دلاری همراه‌تان نیست.»

درست به همین خاطر است که همیشه، یک طرف سومی لازم است که تضمین کند مبلغ صحیحی از حساب خریدار کسر شده و همان مقدار، به حساب فروشنده اضافه شده‌است. بیت‌کوین این مسأله احتمال خرج کردن چندباره را با امکان‌دهی دستیابی به دیتابیس نقل و انتقالات از طریق شبکه نقطه به نقطه (peer to peer network) حل کرده‌است.

گارزیک ادعا می‌کند: «امنیت دستیابی به سیستم بسیار بالاست و بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ کامپیوتر به صورت دسته‌جمعی با اینترنت به هم متصلند تا هر یک از نقل و انتقالات بیت‌کوین را شناسایی و به انجام برسانند. این سیستم امنیتی به این معناست که شبکه شناسایی بیت‌کوین از بزرگ‌ترین ابرکامپیوترهای دنیا هم قوی‌تر است.»

هرکس که بخواهد می‌تواند بیت‌کوین استخراج کند. تنها کاری که باید کرد، نصب نرم‌افزار مربوط است که شامل محاسباتی برای کنترل صحت نقل و انتقالات می‌شود. در دنیای بیت‌کوین مسائلی وجود دارد که برای اثبات صحت آنها بایستی حل شوند.

این مسأله‌ها به صورت مساوی تقسیم شده‌اند و از هر نقطه دنیا، هر کامپیوتری که بتواند یکی از آن مسائل را حل کند، مبلغ ۲۵ بیت‌کوین به عنوان پاداش دریافت می‌کند. تا سال ۲۰۱۲ این پاداش ۵۰ بیت‌کوین بود و هر چهار سال یک بار نصف می‌شود. هرقدر تسلط افراد به علوم کامپیوتری بیشتر باشد، احتمال حل مسأله و بالطبع امکان دریافت دستمزد بالاتر می‌رود.

بر اساس روشی که سیستم بر مبنای آن ساخته شده، استخراج بیت‌کوین در ابتدا آسان تر بود ولی هر چه به جلو می‌رویم یافتن کدهای مربوط به ایجاد بیت‌کوین جدید سخت‌تر می‌شود.

در ابتدا، کامپیوترهای خانگی سرعت کافی را برای استخراج بیت‌کوین داشتند ولی به مرور یافتن بیت کوین به سخت‌افزارهای پیچیده‌تر با سرعت پروسس داده بالاتر نیاز پیدا کرد. هر چه کامپیوتر سریع تری در اختیار داشته باشید مقدار بیشتری بیت‌کوین استخراج می‌کنید. سخت افزارهای مخصوص استخراج هر روز پیشرفته‌تر می‌شوند. این سخت افزارها خود شروع به جست‌وجو و کشف بیت‌کوین می‌کنند البته هم‌اکنون قیمت این کامپیوترها به ۱۲ هزار دلار می‌رسند.

در فروم‌هایی که کاربران این معادن دیجیتالی ایجاد کرده‌اند، مباحث جالبی شکل می‌گیرد، از جمله کاربرانی که ریزپردازنده‌های خود را در یخچال یا فریزر می‌گذارند یا سرعت فن خنک‌کننده آن‌را افزایش می‌دهند، تراشه‌های خاصی طراحی می‌کنند و روی CPU سوار می‌کنند یا برای خنک‌کاری دستگاه‌شان فن‌های ویژه‌ای تعبیه می‌کنند.

حتی یکی از این استخراج‌کنندگان بیت‌کوین تعریف می‌کند که برای خنک‌کاری کامپیوترهایش، اتاق‌خواب خود را به شکل یخچالی بزرگ تغییرشکل داده و با پالتو و شال‌گردن پشت دستگاه می‌نشیند.

یکی دیگر از معدنچیان بیت‌کوین به خاطر اینکه کنار چهار کامپیوترش که مشغول پردازش اطلاعات مربوط به یکی از مسائل بیت‌کوین بودند، خوابیده بود، در اثر گرمای ناشی از دستگاه‌ها، گرمازده شده و کارش به کلنیک و به بیمارستان کشیده‌‌بود.

البته هیچ کدام از این عملیات با نیروی سخت‌افزاری گروه هکر آنلاینی که به بات‌نت وابسته است، قابل مقایسه نخواهد بود. هر کس که به بات‌نت دسترسی دارد، به ابزار لازم برای به‌دست آوردن چندین سری از جوایز بیت‌کوین مجهز است.

طبق گزارش‌های معتبر، افرادی هستند که با اتصال به بات‌نت بی‌نام و نشان با بیش از ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ کامپیوتر فعال، شبکه‌ای تشکیل می‌دهند که می‌توانند تا مبلغ ۵۰۰ بیت‌کوین در هر روز تولید کنند. ارزش این میزان بیت‌کوین معادل ۶٫۰۰۰ دلار است.

طلا را می‌شود از بازار خرید یا در برابر کالا یا خدمات، تقاضای طلا کرد. بیت‌کوین را هم می‌شود با پول نقد خرید یا اینکه آن را در برابر کالا مطالبه کرد. اما راه دیگری هم برای به دست آوردن طلا وجود دارد و آن استخراج طلا از معدن‌های طلاست. بیت‌کوین را هم می‌شود استخراج کرد، با این تفاوت که معدن آن کمی با معدن طلا فرق می‌کند.

اما استخراج بیت‌کوین دقیقا به چه معنایی است؟ شاید برای فهمیدن ساز و کار استخراج بیت‌کوین به اصطلاحات فنی زیادی نیاز باشد، اما اگر شسته و رُفته‌اش را بخواهید، استخراج بیت‌کوین چیزی نیست جز انجام عملیات تاییدِ تراکنش‌های بیت‌کوین. فرض کنید قرار است بین بهزاد و امیر مقداری بیت‌کوین رد و بدل شود. تایید انجام این عملیات به عهده‌ معدنچی‌های بیت‌کوین است.

معدنچی‌ها در هر لحظه مشغول تایید تعداد بسیار زیادی از این تراکنش‌ها هستند. در واقع مجموعه‌ای از اطلاعات مربوط به این تراکنش‌ها در جعبه‌هایی به نام «زنجیره‌های بلاک» قرار گرفته‌اند و روی این جعبه‌ مجازی، قفلی مجازی زده شده است.

معدنچی‌ها با استفاده از نرم‌افزارهایی که روی کامپیوترشان دارند، به دنبال کلید این قفل مجازی می‌گردند. به محض اینکه این کلید به دست بیاید، جعبه هم باز شده است و تراکنش‌های داخل جعبه تایید شده به حساب می‌آیند.

درحال‌حاضر به ازای یافته شدن هر کدام از این کلیدها، ۲۵ بیت‌کوین به معدنچی یابنده‌ کلید پاداش داده می‌شود. (این پاداش هر چهارسال یک بار نصف می‌شود) بنا به اطلاعاتی که blockchain.info ارائه کرده، برای یافتن کلید درست حدود ۱,۷۸۹,۵۴۶,۹۵۱ بار تلاش لازم است.

با وجود اینکه تعداد تلاش‌های لازم برای پیدا کردن یک کلید نزدیک به دو میلیارد بار است، اما درحال‌حاضر هر ۱۰ دقیقه یک بار یک کلید پیدا می‌شود و ۲۵ بیت‌کوین به حساب یابنده می‌رود.

در ابتدا الگوریتم به نحوی طراحی شده بود که تعداد محدودی بیت‌کوین در آن وجود داشته باشد. این تعداد دقیقا ۲۱ میلیون است. هم اکنون ۱۲ میلیون بیت‌کوین بین مصرف کنندگان در حال گردش است. این یعنی تعداد ۹ میلیون بیت‌کوین هنوز کشف نشده است. با این سرعت از کشف بیت‌کوین، پیش‌بینی می‌شود آخرین بیت‌کوین در سال ۲۱۴۰ کشف خواهد شد.

یک کیف پول ثبت کنید

برای شروع می‌توانید از کیف پول‌های آنلاین استفاده کنید. راه‌اندازی یک کیف پول آفلاین روی کامپیوتر شخصی نیاز به دانلود و ذخیره کردن فایلی با حجم شش گیگابایت دارد. سایت Coinbase.com برای راه‌اندازی یک کیف پول بیت‌کوینی آنلاین بسیار مناسب است. با ثبت نام در این سایت یک کیف پول اختصاصی با یک آدرس اختصاصی مانند  ۱BEkUGADFbrESh‌ Qb9Xr4pKPtM8jAyiNQsJ به دست خواهید آورد.

به معدن‌چی‌های دیگر بپیوندید

کار گروهی اینجا هم به نفع شماست. به خصوص اگر تازه‌کار باشید. در این سایت mining.bitcoin.cz می‌توانید گروهی از معدنچیان بیت‌کوین را پیدا کنید. با ثبت نام در این سایت می‌توانید هر کدام از کامپیوترهایتان را به عنوان یک «کارگر» به کار بگیرید.

یک معدنچی نصب کنید

برای آنکه بتوانید میان کامپیوتر و معدن بیت‌کوین پل بزنید، باید از یک نرم‌افزارِ معدن‌چی کمک بگیرید. می‌توانید از این سایت guiminer.org معدن‌چی مورد نظر را دانلود و نصب کنید.

مشخصات معدنی را که در مرحله دوم عضو آن شده‌اید، باید در این نرم‌افزار وارد و آن را اجرا کنید. باقی کار این است که مراقب معدن‌چی خود باشید و حواس‌تان باشد که کار خودش را درست انجام دهد.

با افزایش قیمت یک واحد پول مجازی یا «بیت کوین» در آبان 1392 به 600 دلار، آمریکا نخستین کشوری بود که به این پدیده نوظهور واکنش نشان داد. سنای آمریکا در این تاریخ، چالش ها و فرصت های پول مجازی را مورد بررسی قرار داد. همچنین سنای آمریکا 2 رژیم حقوقی را برای کنترل و نظارت بر فعالیت های بیت کوین مورد تاکید قرار داد.

 

نخستین رژیم حقوقی که در آمریکا برای نظارت و کنترل بیت کوین وضع شد، «قانون انتقال پول الکترونیکی » است. در تعریف سنتی، انتقال پول یک وضعیت است، وضعیتی که شخص «الف» وجه را از فرد «ب» دریافت می کند و آن وجه را یا در زمانی دیگر و یا در مکانی دیگر، به فرد ج منتقل می کند. در این بخش انتقال پول در سطح تمام کشور آمریکا از طریق «شبکه اجرا جرایم مالی » یا (فین سن)، وزارت خزانه داری اجرا می گردد که وظیفه آن نظارت بر اجرای قوانین فدرال در زمینه کسب و کارهای مربوط به خدمات مالی در آمریکا است.

 

فین سن در اسفند 1392 (مارس 2013) بیانیه ای را در مورد فعالیت بیت کوین منتشر کرد که در آن بیان شده بود این شبکه تفاوتی میان «انتقال واحد پول دولتی» و یا انتقال بیت کوین، که در بیانیه «پول مجازی غیر متمرکز قابل تبدیل» آورده شده، قایل نیست.

 

بدین ترتیب، کسب و کارهایی که به نحوی با انتقال، فروش و یا تبدیل بیت کوین سر و کار داشتند، حالا به عنوان کسب و کارهای خدماتی پولی و یا به طور دقیق تر کسب و کارهای«انتقال پول» شناخته می شوند. این نوع کسب و کارها باید در سامانه «فین سن» به ثبت برسند و نیز با قوانین و الزامات و گزارش دادن آن ها را رعایت کنند. از دید دولت آمریکا، کلیه کسب و کارهایی که در این زمینه فعالیت می کردند و هنوز به ثبت نرسیده اند و قصد ثبت نیز ندارند، شرکت های خاطی محسوب می شوند. (دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
)

 

همچنین از نظر قواعد حقوقی آمریکا، شرکت هایی که بیت کوین در آن خرید و فروش می شود و یا این پول مجازی ارایه می شود، ملزم به رعایت «قانون رازداری بانکی » هستند. مطبق این قانون، انتقال دهنده های پول باید «قوانین ضد پول شویی آمریکا » و نیز «قوانین شناخت مشتری » را به اجرا بگذارند. به این ترتیب این نوع شرکت ها باید پیش از شروع هر گونه نقل و انتقال وجهی، اطلاعات شناسایی شخصی را از مشتریان خود دریافت کنند. ( دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
)

 

اگرچه در جمهوری اسلامی ایران تاکنون به دلیل فقدان شناخت از این پدیده نوظهور یعنی «پول مجازی» مقرراتی هنوز وضع نشده است، اما مقررات مربوط به پول الکترونیکی در ماده 10، قانون برنامه چهارم توسعه (1383)، آیین نامه گسترش بهره برداری از خدمات پول الکترونیکی(1384) و آیین نامه نظام بانکداری الکترونیکی (1386) دیده شده است. در چارچوب این قواعد و مقررات حقوقی و سند بالادستی آن یعنی قانون تجارت ایران(1392) می توان قواعد حقوقی مربوط به بیت کوین را در 3 گام مورد بررسی قرار داد:

 

نخستین گام تعیین مراجع ذی صلاح؛ تعریف پول دیجیتالی بایستی باتوجه به فرصت ها و تهدیدهای پیش روی کشور صورت گرفته و نهادهای قانونگذار آن مشخص گردد. از این منظر، جنبه های پولی پول مجازی و مسایلی که به واسطه کارکرد پولی، این نوع پول حادث می شوند، پرداختن به پول مجازی را در حیطه صلاحیت بانک مرکزی، شورای پول و اعتبار، شورای عالی مبارزه با پولشویی، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و پلیس فتا قرار می دهد.

 

در دومین گام، جذابیت های تجاری و فقدان پشتیبان قانونی در مورد پول بودن پول مجازی جنبه کالا بودن پول مجازی را پررنگ می سازد و از این نظر بیت کوین را در حیطه صلاحیت سازمان امور مالیاتی و شورای عالی مالیاتی قرار می دهد.

 

در سومین گام، جهانی بودن و قابلیت تسهیل مبادلات بین المللی و کمک به صاحبان صنایع و فعالان اقتصادی کشور در حضور جهانی، کارکردی است که بیت کوین دارد، براین پایه، پول مجازی در حیطه صلاحیت ورود وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار می گیرد. همچنین توجه به حوزه های سخت افزاری و نرم افزاری لازم برای کنترل و نظارت بر حوزه بیت کوین نیازمند ورود وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به صحنه است.

 

در این چارچوب به نظر می رسد که این حوزه ها بایستی در گام های مشخص قواعد و مقررات آمره خود را برای فعالیت پول مجازی یا بیت کوین در نظر گیرند.

 

با اینکه زمان زیادی از معرفی «بیت کوین» (BitCoin) به عنوان واحد پولی «برخط» نمی گذرد، بحث های زیادی حول آن شکل گرفته و نظرها در این رابطه بسیار متفاوت بوده است. تعابیری متناقض، از «پول آینده» تا «پول مجازی» و «پول دیجیتال» برای آن به کار رفته است.

 

ایده نخستین ایجاد این واحد پولی اولین بار در سال ۲۰۰۹ در یک مقاله شرح داده شد، نویسنده مقاله یک برنامه نویس ژاپنی به نام «ساتوشی ناکاموتو» است که گویا هیچ کس تا به حال موفق به ملاقات یا تماس با او نشده است. تقریبا با اطمینان می توان گفت که این نام یک نام مستعار است و خیلی ها معتقدند که «ناکاموتو» فقط یک نفر نیست.

 

بیت کوین، نخستین نمونه تلاش برای ایجاد یک واحد پولی دیجیتال نیست، پیش از این نیز، تلاش های دیگری در این زمینه صورت گرفته است که از آن جمله می توان واحد پولی منسوخ شده «پول نقد الکترونیکی » و طی سال های اخیر هم، «پول اعتباری فیسبوک » که کاربران فیس بوک از آن برای خریدن کالا و خدمات در محیط فیس بوک استفاده می کنند، نام برد.

چیزی که بیت کوین را از همه اینها متمایز می کند ساختار «همتا- به- همتای» آن است، اصطلاحی که به نوعی شبکه رایانه ای که در آن هر رایانه به عنوان یک «سرور » عمل می کند، گفته می شود. به این ترتیب هیچ موسسه یا متولی مرکزی این پول نخواهد بود. بیت کوین را می توان از طریق صرافی های آنلاین با انتقال پول از حساب بانکی خریداری کرد و همچنین تارنماهایی نیز هستند که برای شروع، مقدار کمی از این پول را به رایگان در اختیار کاربران خود قرار می دهند.

 

در اکتبر 2012 (آبان 1391) بانک مرکزی اتحادیه اروپا، اقدام به انتشار نتایج مطالعات گسترده و جالب توجهی در خصوص پول مجازی نمود. بنا بر گزارش مزبور، تعریف «پول مجازی» عبارت است از: «پول مجازی» نوعی پول دیجیتال و غیر قانونمند است که بوسیله توسعه دهندگان آن صادر و کنترل می شود و توسط اعضا و کاربران یک جامعه مجازی مورد پذیرش و استفاده قرار می گیرد. اما در این میان رویکردهای مختلفی به این پدیده نوظهور فضای مجازی شده و در کشورهای مختلف برآیندهای متفاوتی جهت روبه رو شدن با آن به وجود آمده است.

کشورهایی همچون آمریکا، آلمان و چین مقررات و قوانینی برای بیت کوین وضع کرده اند و یا از قوانین موجود برای نظارت و کنترل بر آن بهره برده اند که طیف مختلفی از قوانین مرتبط با تجارت الکترونیکی تا اقتصاد بورس را شامل می شود اما هنوز این پدیده بعنوان یک پدیده نوظهور باقی مانده و نه بعنوان یک واحد پول بلکه بعنوان کالا به آن نگریسته می شود.

 

در ایران نیز از سال 1391، موضوع پول مجازی و چگونگی کارکرد آن ابتدا در تارنما و وبلاگ های تخصصی مورد توجه قرار گرفت و سپس با فارسی سازی تارنماهای ایجاد و خرید و فروش آن ادامه یافت در حال حاضر پنج تارنمای فارسی بسیار فعال در عرصه پول مجازی فعالیت می کنند.

براین پایه به نظر می رسد که با گسترش پدیده پول مجازی، لزوم توجه به آن و تصمیم گیری در رابطه با تداوم یا حتی نوع فعالیت آن ضروری به نظر می رسد. 

در این قالب پژوهش حاضر در چارچوب یافته ها و شاخص های تحقیقی - تحلیلی پیشنهادهای زیر را ارایه می دهد:

• محدودسازی پول مجازی به دلیل تحرک در فضای مجازی و وجود ابزارهای فناورانه متعدد در گوشی های هوشمند به سختی امکانپذیر است براین پایه به نظر می رسد لزوم هدایت این پدیده نوظهور اولویت بیشتری داشته باشد.
  
• تجارب جهانی در مورد بیت کوین نشان می دهد که پول مجازی در بیشتر کشورها بعنوان نه یک پول در گردش بلکه یک کالا مورد شناسایی قرار گرفته است، در این قالب، به نظر می رسد که این موضوع می تواند بعنوان یک یک نگاه پایه ای مورد توجه قرار گیرد.