تا پیش از این تصور اغلب ما این بود که تنها انسان ها هستند که قرار است با ابزارهایی که در اختیار دارند توسط شبکه اینترنت به هم متصل باشند، و شخصا از قابلیت های آن بهره ببرند. اما بیش از یک دهه است که مفاهیم جدیدی شکل گرفته و در چند سال اخیر در قالب یک سری محصولات هوشمند به بازار راه پیدا کرده اند. اکنون در مورد ایده ای صحبت می کنیم که براساس آن هر شی فیزیکی قادر خواهدبود با اتصال به اینترنت یا به کمک سایر ابزارهای ارتباطی، با سایر اشیا تعامل داشته باشد.

اینترنت اشیاء به این معنا است که بسیاری از وسایل روزمره مورد استفاده ما با اتصال به اینترنت یا به کمک سایر ابزارهای ارتباطی، با سایر اشیاء تعامل داشته باشد. اینترنت اشیاء به این معنا است که بسیاری از وسایل روزمره مورد استفاده ما با اتصال به اینترنت، وظایف و اطلاعات خود را با هم یا با انسان ها به اشتراک بگذارند.
 
مهم ترین عامل اینترنت اشیاء یکپارچگی چندین فناوری و راهکار ارتباطی است. تکنولوژی های شناسایی و ردیابی، حسگرهای سیمی و بی سیم و شبکه های فعال، پروتکل های افزایش ارتباط و هوشمندی اشیا مهم ترین قسمت های اینترنت اشیاء هستند.

اینترنت اشیاء چیست؟
اینترنت اشیاء مفهومی است که به سختی می توان تعریف دقیقی از آن ارائه کرد. در واقع گروه های مختلف تعاریف مختلفی از این مفهوم ارائه کرده اند اما فردی که اولین بار از این مفهوم سخن به میان آورد کسی نبود جز کوین اشتون، یک کارشناس در حوزه نوآوری دیجیتال. نقطه مشترک همه این تعاریف در این مفهوم نهفته است که در تعریف اولیه از اینترنت، داده ها مقولاتی بودند که کاربران تولید می کردند اما در تعریف جدید، داده ها تولید اشیاء هستند.

اشتون در مقاله ای در نشریه RFID در سال 1999 مفهوم اینترنت اشیاء را به بهترین نحو تشریح کرده است: «اگر ما رایانه هایی داشتیم که همه چیز را درباره همه چیز می دانستند و بدون هیچ کمکی از سوی ماه از داده هایی که خود جمع آوری می کردند، استفاده می کردند در آن صورت می توانستیم همه چیز را ردگیری و اندازه گیری کنیم و با این کار تا حد زیادی از اتلاف وقت و انرژی و هزینه جلوگیری کنیم. همچنین می دانستیم چه چیزهایی را برای تعویض، تعمیر یا راه اندازی لازم داریم و آیا اشیاء خود به تنهایی قادر به اجرای وظایف خود هستند یا خیر.»

وقتی صحبت از اتصال به میان می آید، بیشتر ما به رایانه، تبلت و گوشی هوشمند فکر می کنیم. اما اینترنت اشیا جهانی را توصیف می کند که در آن همه چیز به صورت هوشمند به یکدیگر متصل می شوند و با هم ارتباط برقرار می کنند. به عبارت دیگر با اینترنت اشیاء، جهان فیزیکی به یک سیستم اطلاعاتی بزرگ تبدیل می شود.
 

اینترنت اشیاء به کجا می رود؟
هدف اینترنت اشیاء به عنوان چهارمین انقلاب صنعتی توانمندسازی اشیاء برای اتصال در هر زمان و در هر مکانی، با هر چیزی و هر شخصی است که از هر مسیر یا شبکه و خدمتی به صورت ایده آل استفاده می کند. این فناوری جدید به  حضور نافذ محیطی توجه دارد و جهانی که به شکل واقعی، دیجیتال و مجازی است و به سمت شکل گیری محیط های هوشمند، همگرا می شوند. این فناوئری در حوزه های مختلف نظیر انرژی، حمل و نقل و سلامت مورد بهره برداری قرار می گیرد.

براساس تخمین های موسسه تحقیقات فناور اطلاعات گارتنر در چرخه فناوری های نوظهور انتظار می رود فناوری اینترنت اشیا بین سال های 2019 تا 2024 به تکامل برسد. در اکوسیستم فناوری اینترنت اشیا گردش مالی در سطح بین الملل حاصل از خدمات ارائه شده توسط این فناوری تا 3 تیرلیون دلار در سال تضمین شده و درآمدی بالغ بر 14 تریلیون دلار در سال پیش بینی شده است. این فناوری ارتباطات تنگاتنگی با فناوری های دیگر نظیر داده های عظیم، نسل پنجم تلفن همراه G5 و رایانش ابری دارد.

از سوی دیگر اکنون اینترنت اشیاء از دوران کودکی خارج شده و کاربردها و خدمات متنوع نوآورانه ای را برای کسب و کارها، افراد و دولت ها، فراهم کرده است. اینترنت اشیاء به عنوان انقلاب بعدی فناوری اطلاعات و ارتباطات معرفی شده است و دولت های کشورهای مختلف از جمله ایالات متحدهف چین، اتحادیه اروپا، هند، کره جنوبی، استرالیا، بریتانیا و برزیل با انگیزه های متفاوت از گسترش فناوری اینترنت اشیاء حمایت می کنند و در حال اجرای برنامه های مختلفی برای توسعه این فناوری؛ خدمات و کسب و کارهای مرتبط با آن هستند.

اینترنت اشیاء باعث تمرکززدایی می شود و می تواند پایانی برای رایانش ابری محسوب شود. به مرور که نوآوری باعث ایجاداصلاحات فراگیر در جامعه فناوری می شود جهان رایانه ای از یک الگو به الگوی دیگر نقل مکان می کند. اگر کسی برای چندسال در هر شرکتی کار کرده باشد بی شک در طول دوران حرفه ای خود شاهد چند تغییر ساختاری بوده است. او خوب می داند چطور در گذشته بخش های مختلف با یکدیگر ادغام و بعد از مدتی از یکدیگر تفکیک شدند. اما اکنون به نظر می رسد باز هم دوران تمرکزگرایی فرا رسیده است.

در دهه 1950، پایگاه رایانه متشکل از هزاران رایانه با ابعاد بزرگ بود که در نهادهای عمومی وش رکت های بزرگ در سراسر جهان نصب و راه اندازی شده بود. کار هر سازمان متمرکز بود زیرا راه دیگری وجود نداشت. تا آن زمان هیچ کس چیزی از رایانش توزیعی نشنیده بود.
در دهه 1980 رایانه های شخصی وارد زندگی عمومی شدند و یک بازار نرم افزار جدید شکل گرفت که قدرت رایانه را در میان افراد تقسیم می کرد. به تدریج ساختارها و ترمینال ها جای خود را به ابزارهای دسکتاپ باهوش تر دادند.

جریان امروز، جریان تمرکزگراست؛ جایگزینی اتاق های رایانه قدیمی با یک سرویس ابری از راه دور. در این جریان دسکتاپ باهوش تر جای خود را به ابزارهای همراه می دهد. به نظر می رسد در آینده باید منتظر موج جدیدی بود: موجی توزیعی. با اینترنت اشیا، همه اشیاء با یکدیگر مرتبط می شوند. در چنین محیطی دیگر جایی برای تمرکز باقی نمی ماند.
با گسترش اینترنت اشیاء، حرفه ها و حتی صنایع جدیدش کل خواهندگرفت- چیزهایی که امروز هیچ تصوری درباره آنها وجود ندارد. اما با شکل گیری اینترنت اشیاء سوالات جدید به وجود می آید. چه کسی این اشیاء را با هم مرتبط می کند؟ چه عاملی هکرها را از حمله به شبکه برق برای میلیون ها شهروند منع می کند؟ وقتی اینترنت اشیا اقیانوسی از داده ها را ایجاد می کند، کجا می توان آنها را ذخیره کرد؟ چطور می توان از آنها استفاده کرد؟

در این میان، سوالاتی اخلاقی نیز وجود دارند که جدا از سوالات فنی پاسخ خاص خود را می طلبند. آیا با اینترنت اشیاء زندگی ما بهتر خواهدشد؟ آیا حریم خصوصی ما نابود خواهدشد؟ آیا روی روابط ما تاثیر خواهدگذاشت؟

اکنون دوران شکوفایی اینترنت اشیاست. اینترنت زندگی ما را دگرگون کرده است اما به نظر می رسد اینترنت اشیا نیز مصمم است آن را بار دیگر دگرگون کند.
 

با توجه به میزان های متفاوت اطلاعاتی که توسط دستگاه های هوشمند خانگی، خودروهای هوشمند و دستگاه های هوشند الکترونیکی پوشیدنی جمع آوری می شود کاربران زیادی در خصوص خطر اشیاء یا سوءاستفاده از این اطلاعات واهمه دارند. افزایش تعداد اکسس پوینت های مورد استفاده نیز می تواند این ریسک را افزایش دهد.

کمیسیون تجارت فدرال نیز نگرانی خود را از این بابت اعلام کرده و پیشنهاد کرده شرکت های مختلف از راهکارهایی به منظور حفاظت از داده های کاربران بهره ببرند اما هنوز مشخص نیست چه تعداد از شرکت های مختلف این هشدارها را جدی گرفته اند.

این فناوری چه تاثیراتی را بر دنیای انسان ها می گذارد؟ کاربردهای آن چیست؟
همچون تمام فناوری های دنیا که روی روابط اجتماعی و رفتارها و عملکردهای ما تاثیر می گذارد، این فناوری نیز با خود اثرات زیادی دارد که با توجه به مقاله منتشرشده در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد اینترنت اشیاء روی چهار اصل بسیار مهم تاکید دارد:

1- انسان ها
کنترل و نظارت بیشتر اشیا و قدرتمندی افراد مثلا در شهر تهران از طریق IOT دوربین های نظارتی بسیاری را در سطح شهر قرار داده اند تا اطلاعات دوربین ها را به مرکز بفرستند و شهر را به کلی زیر دست خود مدیریت کنند.

2- پردازش ها
کاربران با ماشین ها به راحتی و بی درنگ ارتباط برقرار کنند. درواقع در اینجا منظور از ماشین ها همان ربات ها یا نرم افزارهای هوشمند هستند.
مثلا در بازار بورس مالی دنیا، ربات هایی را داریم در قالب برنامه که به آن ها (ALGO) می گویند و کاری که این ربات ها انجام می دهند این است که نرخ ارز را تعیین می کنند.

هوشمندی IOT در این قضیه درواقع ارتباط این ALGOها در سراسر جهان است؛ به طوری که لحظه به لحظه اطلاعات خود را با یکدیگر در میان می گذارند و نرخ ارز را با هوش بسیار بالای خود محاسبه می کنند.

مثالی را در این رابطه می زنیم؛ چندی پیش ارزش پول انگلیس (پوند) در عرض یک صبح تا غروب به شدت کاهش پیدا کرد که دلیلش هم فروش سریع تمام پول های پوند انگلیس در بازار توسط Algo ها بود!!
بعد از تحقیق در دیتابیس و اطلاعات دریافتی این ربات ها فهمیدند که روز قبل از این اتفاق، رییس جمهور آلمان و صدراعظم اتریش در توییتر خود در مورد خروج آلمان و صداعظم اتریش در توییتر خود در مورد خروج انگلیس از اروپا گفته بودند و احتمال شکست های بسیاری را برای این کشور پیش بینی کرده بودند.

Algoها از آنجایی که هوشمند هستند و شخصیت های مهم پیرامون را نیز به خوبی می شناسند از طریق این توییت ها تحریک شدند و به همین سادگی تصمیم گرفتند که پوندهای انگلیس را در بازار به سرعت بفروشند که این کار باعث کاهش ارزش پوند شد.

3- روی داده ها
چون مرتبا سنسورها در حال جمع آوری اطلاعات هستند، جمع آوری داده هایی مثل توییت ها و تحلیل آنها باعث شد که تصمیم گیری دقیق صورت بگیرد.
 

4- اشیاء
خب طبیعی است که کنترل روی اشیاء بیشتر خواهدبود و به ویژه اشیایی که در حرکت هستند ارزش بیشتری دارند.

در مقاله ای بسیار مهم از پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به تعداد بسیار زیادی از کاربردهای اینترنت آسیا اشاره شده که در این بخش به مهم ترین کاربردهای IOT اشاره می کنیم:

امنیت: مثل مانیتورینگ و نرم افزارهای بازرسی و جاسوسی

حمل و نقل: مثل ناوگان های اتوبوسی و قطار و ترافیک جاده ها و مسیرها و...
 
بهداشت و درمان: مکانیزه شدن سنسورها درواقع ارسال دیتای سلامتی اشخاص از طریق اینترنت اشیا به پزشک یا  مرکز بهداشت

تاسیسات: همانند همان مثال کنتور برق که درواقع سنسورها مقادیر مصرفی هر خانوار را بررسی کنند و ماموران حذف شوند.

تولید: مکانیزه کردن خط تولید و مشاهده آنلاین یا کنترل از طریق اتصال به سنسورها

تامین کالا: همان فروش کالا (مشابه سایت دیجی کالا)

لوازم خانگی: تاسیسات و لوازمی که در خانه یا محل کار هست و از راه دور کنترل می شوند.

مثال: تنظیم دمای اتوماتیک منازل به جای روشن بود 24 ساعته سیستم گرمایشی یا کنترل از راه دور لوازمی همچون اجاق گاز یا یخچال و لباسشویی و... در مواقعی که از منزل یا محل کار خود خارج شده اید.

اینترنت اشیاء چه مشکلاتی را با خود به همراه دارد؟
موضوع امنیت و حریم خصوصی، به عنوان یک مشکل اساسی بر سر راه «اینترنت اشیاء» به شمار می رود. نکته ای که در این زمینه جالب به نظر می رسد، توجه کنگره آمریکا به مباحث حقوقی و مقررات در رابطه با این فناوری جدید خواهدبود آن هم در زمانی که استفاده از آن هنوز فراگیر نشده است. به نظر می رسد مشکلات و اخبار مربوط به جاسوسی و ورود به حریم خصوصی کاربران در شبکه های اجتماعی، موتورهای جست و جو و... موجب آن شده تا کنگره گام های نخستین خود در رابطه با این فناوری جدید را مطمئن تر بردارد.

بسیاری از شرکت های معتبر اعلام کرده اند حریم خصوصی کاربران در این زمینه به یکی از اصلی ترین هدف های آنها مبدل شده است. به عنوان مثال، اپل شرکت های توسعه دهنده محصولات بر پایه پلتفرم HomeKit را موظف کرده از قابلیت رمزگذاری ویژه بهره ببرند. این شرکت همچنین اعلام کرده هیچ گونه داده ای از کاربران در این زمینه جمع آوری نمی شود.
 

بنابر گزارش مرکز تحقیقات کنگره آمریکا، تاکنون هیچ آژانس فدرالی مسئولیت کلی این فناوری را برعهده نگرفته است و سازمان های مختلف، از کاربری های این فناوری برای دستیابی به اهداف و ماموریت های خود بهره برده اند و هر کدام از این دستگاه ها، مسئولیت استفاده خود از این فناوری را برعهده داشته اند. همچنین گزارشاتی مبنی بر ورود و سرمایه  گذاری شرکت های بزرگ اقتصادی بر پروژه های متعدد مبتنی بر این فناوری وجود دارد.
 
بر این اساس، آنچه در این رابطه قطعی به نظر می رسد، ظهور و فراگیرشدن این فناوری در آینده ای نه چندان دور است که لزوم آمادگی و برنامه ریزی از پیش انجام شده در رابطه با چگونگی مواجهه با آن را روشن می سازد تا بتوان از مزایای آن استفاده و از اثرات منفی آن کاست.