شاید برای شما هم پیش آمده که اتفاقی در حافظه‌تان ثبت شده است اما نسبت به واقعی بودن آن مشکوک هستید، یا این که شما و دوست‌تان هر دو شاهد یک ماجرا بوده‌اید اما بعد از مدتی، دوست شما قضیه را به شکلی متفاوت با آنچه در ذهن شما است تعریف می‌کند. چرا گاهی وقایع در حافظه‌ی ما تغییر شکل می‌دهند؟

 وقتی با دیگر افراد در تعاملات اجتماعی هستیم، اتفاقات عجیب و غریبی در حافظه‌ی ما شکل می‌گیرد. برای مثال وقتی کسی اتفاقی را به سبک خودش بازگو می‌کند، ذهن ما تحت تاثیر نوع بیان آن فرد قرار خواهد گرفت. در اینجا فرضیه‌ای به نام حافظه‌ی گروهی یا "transactive memory system" مطرح می‌شود که عملکردش از حافظه‌ی فردی گسترده‌تر و پیچیده‌تر است.

"مایکل نیکلسون" خبرنگار سایت Hope&Fears این سوال را از متخصصان مربوطه می‌پرسد که آیا ممکن است افراد چیزی را به خاطر بیاورند که اتفاق نیافتاده است؟ وی شاهد این فرضیه‌ی خود را ادعای "دونالد ترامپ" مطرح کرد. ترامپ گفته بود که پس از واقعه‌ی ۱۱ سپتامبر، هزاران نفر از مسلمانان در خیابان‌های نیوجرسی اظهار شادمانی کرده‌اند. این یکی از موارد ناموثقی است که اخیرا یک‌ سوم جمهوری‌خواهان به آن استناد می‌کنند.

"استفان سسی" از دانشگاه کرنل می‌گوید که طی یک مطالعه‌ی روانشناسی که در سال ۱۹۵۴ صورت گرفت، در خاطرات هر دو گروه بازیکنان تیم‌های راگبی، تیم طرف مقابل، بازی خشن‌تری داشته است.
وی همچنین به موارد آزار جنسی کودکان اشاره کرده است. کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند به علت فشارهای اجتماعی و دیگر مسائل، هر بار ماجرا را طور دیگری تعریف می‌کنند! در هر دو مثال، افراد به صورت گروهی درباره مسئله فکر می‌کردند.

خانم "کیمبرلی واد" از محققان دانشگاه واردویک می‌گوید: "معدود مطالعات صورت گرفته در رابطه با این موضوع نشان داده است که افراد می‌توانند رویدادهای مهم و عمومی را در ذهن تحریف کنند. برای مثال آمریکایی‌ها بیشتر از آلمانی‌ها و استرالیایی‌ها موضوع کشف سلاح‌های مرگ‌بار عراق را به یاد دارند."
واد خاطر نشان می‌کند: "این مسئله‌ی حافظه‌ی جمعی، موضوع غیر قابل تصوری نیست. مطالعات زیادی ثابت کرده‌اند وقتی دو نفر با هم در مورد یک رویداد یکسان بحث می‌کنند، اطلاعات حافظه‌ی هر یک از آن‌ها روی هم اثر می‌گذارد. به این پدیده 'انطباق حافظه' می‌گویند که اثر بسیار قوی و قدرتمندی دارد. "

واد در ادامه می‌افزاید: "خیلی از اتفاقات نیفتاده‌ای که در حافظه‌ی خود ساخته‌ایم به این دلیل است که احساس بهتری نسبت به خود، روابط عاطفی‌مان و دیگر موقعیت‌ها داشته باشیم."
"ویلیام هیرست" به عنوان یک روانشناس به این نکته اذعان می‌کند: "به بعضی از مردم حتی اگر حقیقت هم گفته شود باز هم در ذهن خود همان قضیه‌ی اشتباه قبلی را به خاطر می‌سپارند. این مسئله، الگوپذیری حافظه را ثابت می‌کند. به این معنی که حافظه‌ی افراد چیزی را در خود ثبت می‌کند که با الگوهایش منطبق باشد و راحت‌تر آن‌ها را بپذیرد. بنابراین گاهی اوقات اجازه نمی‌دهیم واقعیاتی که با جهان‌بینی ما سازگاری ندارند در ذهن ما جا خوش کنند!"

هیرست در ادامه می‌افزاید:

"اگر فردی در یک گروه بگوید: 'نه، این موضوع حقیقت ندارد'، نفوذ موضوع را کم‌رنگ خواهد ساخت. اما در گروه‌هایی مثل حامیان ترامپ که در بین آن‌ها منافع مشترک حرف اول را می‌زند، قضیه به شکل دیگری است. از این رو آن‌ها تمایلی در به روز کردن اطلاعات خود ندارند."

بنابراین نتایج حاصله نشان می‌دهد که وقتی با افراد درباره‌ی یک موضوع خاص صحبت می‌کنیم، آن‌ها می‌توانند ذهنیت ما را نسبت به آن موضوع تقویت یا تضعیف کنند و همین امر می‌تواند باعث ثبت باورهای غلط در ذهن ما شود. بنابراین به یاد داشته باشید، هر چیزی را که می‌شنوید، باور نکنید.