درود بر شما
سوال خوبی رو مطرح کردین که میشه گفت این قبیل سوالات در این روزها دغدغه خیلی ها شده.
فیلتر کردن سایتها یا اپلیکیشن ها در هر کشور دلایل مختلفی میتونه داشته باشه و چنانچه وجود چنین رسانه هایی کشور رو از جهات مختلف تهدید کنه و به خطر بندازه، طبیعیه که اون کشور با این موضوع مقابله کنه. این تهدیدات میتونه از لحاظ سیاسی، امنیتی،اقتصادی، دینی و مذهبی و ... باشه .
در مورد تلگرام که در ایران دارای حساسیت شده ، فعلا اینطوری ادعا میشه که دلیل فیلترینگ احتمالی تلگرام، سیاسی و امنیتی نیست و بلکه اقتصادیه و مربوط به واحد پول مجازی تلگرام یعنی (گرام - Gram) هست.
اینکه گفته میشه جوری میخوان تلگرام رو فیلترش کنن که حتی با فیلتر شکن هم باز نشه ادعای بی اساسه و صرفا جوک به حساب میاد. با این حساب یعنی تا الان بقیه سایتها و نرم افزارهای شبکه های اجتماعی و پیام رسان رو جوری فیلتر می کردن که با فیلترشکن باز بشه؟؟
خب بهتره بطور کلی و تخصصی این مساله رو مرور و درباره ش بحث کنیم:
مساله اول - تلگرام چطوری کار می‌کنه؟
ارتباط میان کاربران از طریق سرور تلگرام برقرار میشه. یعنی هر پیغامی که از یک طرف به طرف دیگر میره، اول به سرور تلگرام ارسال میشه و از اونجا به دست طرف دوم می‌رسه. سرورهای اصلی تلگرام در داخل ایران نیستن، اما سرورهای CDN رمزگذاری‌شده این پیام‌رسان در داخل ایران قرار دارن که نقش سرور پشتیبان یا کمکی رو برای افزایش سرعت و بارگذاری سریع محتوا ایفا میکنن.
مساله دوم - تلگرام چطوری در کشور فیلتر میشه؟
تنها راه فیلترینگ تلگرام قطع مسیر ارتباطی میان کاربران با سرور تلگرامه. ایران با مسدود کردن ترافیک منتهی به سرور تلگرام، میتونه تلگرام رو فیلتر کنه.
چون سرورهای اصلی تلگرام، در داخل ایران نیستن، پس ایران امکان از کار انداختن اون سرورها رو نداره.
از کار افتادن سرورهای CDN هم که داخل ایران قرار دارن، نهایتا باعث کاهش سرعت تلگرام میشه و ارتباط میان کاربران ایرانی و تلگرام رو نمیتونه قطع کنه. تلگرام بارها با درخواست دولت ایران برای انتقال سرور به داخل کشور مخالفت کردن.
مساله سوم - فیلترشکن‌ها چه شکلی فیلترینگ تلگرام رو دور می‌زنن؟
فیلترشکن‌ها با ایجاد مسیرهای جایگزین، واسطه برقراری اتصال کاربران با سرور تلگرام میشن. یعنی کاربران با استفاده از فیلترشکن به جای اینکه مستقیما به سرور تلگرام وصل شن، به آدرس دیگه ای در خارج از کشور میرن و از اونجا ارتباطشون رو با تلگرام برقرار می کنن.
مساله چهارم - فیلترشکن‌ها به چه روشی مسدود میشن؟
روش مسدود کردن فیلترشکن ها هم شبیه روش فیلتر کردن تلگرام یا هر سایت و سرویس دیگه ای هست و کشور بعد از شناسایی آدرس‌های کمکی، ارتباط کاربران رو با اونا قطع می‌کنه.
مساله پنجم - آیا امکانش هست فیلترشکن‌ها رو کاملا از کار انداخت؟
مسدود کردن ترافیک منتهی به آدرس‌های فیلترشکن غیرممکن نیست، اما نیازمند شناسایی آدرس‌های دقیق یا اختلال گسترده در اینترنت است. که هم فرایند شناسایی و هم اختلال، کاری سخت و پرهزینه است.
باید توجه داشته باشیم که در هر لحظه آدرس‌های جدیدی ایجاد میشن تا امکان دسترسی به هر سایت یا سرویس مسدود شده رو در ایران فراهم کنن. سرویس های وی پی ان (vpn) و علاوه بر این فیلترشکن‌هایی وجود دارن که شناسایی و مسدود کردنشون به سادگی امکان نداره.
مساله ششم - آیا امکانش هست که کشور، طوری تلگرام رو فیلتر کنه که با فیلترشکن هم کار نکنه؟
باید بدونیم که حوزه عمل کشور ایران، داخل مرزهای کشور هست و در صورت برقراری ارتباط اینترنتی با خارج از ایران، امکان دسترسی به سایت‌های فیلتر شده از طریق فیلترشکن امکان پذیره. در صورت فیلتر شدنِ تلگرام، فرقی بین وضعیت تلگرام با بقیه سایتها و شبکه های اجتماعی فیلتر شده وجود نداره، چرا که در خارج از کشور، دولت ایران توانایی دخالت در مسیر ترافیک داده‌ها رو نداره و نمیتونه بگه ترافیک به کدوم سرور هدایت شه یا نه.
مساله هفتم - در چه شرایطی دسترسی کاربران به تلگرام با وجود فیلترشکن کاملا قطع میشه؟
این امر زمانی امکان پذیره که سرویس اینترنت داخل کشور بطور کامل قطع بشه . به عنوان مثال در بعضی از روزها و ساعت‌های دی ماه 96 و در جریان اعتراضات و نا آرامی های کشور بعضی از پورت‌های شبکه اینترنت از کار افتادن، که به دنبال اون دسترسی به تلگرام، فیلترشکن‌ها و سایر سرویس‌های اینترنتی بطور کامل قطع شد. محدودیت کلی پورت‌ها، کاهش شدید سرعت و اختلال گسترده در ارتباطات حیاتی اینترنت، چه از نظر کارکرد و چه هزینه، تفاوت چندانی با قطعی کامل اینترنت نداره و مسلما باعث ضرر و زیان کشور و اختلال تو عملکرد سازمان ها، موسسات، بانکها و مسایل ارتباطی و مالی کشور و مردم میشه.
سخن پایانی
در آخر باید بگم تا زمانی که سرویس اینترنت در کشور برقرار باشه، امکان قطع کامل دسترسی به یک سایت یا سرویس خاص در خارج از کشور وجود نداره.
کشور میتونه با قطع کامل اینترنت دسترسی به کل ترافیک خارجی، از جمله تلگرام رو قطع کنه، یا اینکه از طریق کند کردن سرعت اینترنت، ترافیک خارجی رو مختل کنه و یا بطور مقطعی و با صرف هزینه و انرژی خیلی زیاد و با مسدود کردن مداوم vpn ها در کار فیلترشکن‌ها اختلال ایجاد کنه، که مسلما این کار منطقی و در دراز مدت عملی نیست.
خب امیدوارم این مقاله و توضیحات داده شده براتون مفید باشه.